Thông thảo là một vị thuốc có công dụng thông sữa và lợi tiểu. Tuy nhiên không phải mẹ bỉm nào cũng hiểu rõ về công dụng cũng như cách dùng của vị thuốc quý này. Hãy cùng Đông y Tuệ Y Đường tìm hiểu về dược liệu này, nhận biết, công dụng và cách dùng sao cho phù hợp nhé !
Thông thảo là gì?
Theo BS Trần Thu Huyền Thông thảo còn có tên gọi khác là Thông thoát, Mạy lầu đông (Tày), Co táng nốc (Thái). Tên khoa học của nó là Tetrapanax papyriferus (Hook.) C. Koch. Thuộc họ Nhân sâm (Araliaceae).
Đặc điểm nhận biết Thông thảo
Thông thảo là một cây nhỏ thường cao 3m có khi tới 6m. Thân của nó cứng nhưng giòn. Ở giữa thân có lõi trắng xốp. Cây cành già, lõi càng đặc và chắc hơn.
Lá to, chia thành nhiều thuỳ có khi cắt sâu, mép lá có răng cưa to. Cuống lá dài 30cm, đường kính 1cm có lõi mềm. Phiến lá dài 30cm-90cm.
Hoa của màu trắng hình cầu, cụm hoa hình tán tụ thành chùm. Quả dẹt gần hình cầu
Ở nước ta, cây Thông thảo mọc hoang dại ở những nơi ẩm thấp vùng Cao Bằng, Lạng Sơn, Tuyên Quang, Hà Giang. Loài cây này có thể được trồng bằng cách gieo hạt hoặc chia gốc. Nếu trồng bằng cách gieo hạt thì mùa thu hái quả chin về phơi khô, sang xuân đem gieo. Sau một tháng thì cây mọc. Sau 1 năm có thể đem cây con về để trồng. Trồng bằng cách chia gốc thì vào mùa đông, cuốc cho tơi đất xung quanh gốc. Sang năm tới cây sẽ cho nhiều cây con, khi vừa đủ lớn thì đem đi trồng chỗ khác.
Bộ phận dùng, thu hái, chế biến và bảo quản
Bộ phận dùng: lõi thân (gọi là thông thảo), rễ, nụ hoa.
Thu hái & sơ chế: Lõi cây thường được thu hái vào tháng 9 – tháng 11 hằng năm. Sau khi chặt lấy phần thân cây thì đem đi cắt khúc, chia thành đoạn dài 30 cm (hoặc hơn). Sau đó, dùng một cây gậy gỗ thân tròn, đường kính tương đương (hoặc nhỏ hơn) lõi thông thảo đẩy lõi ra. Phần lõi tiếp tục đem phơi thật khô (không sấy). Khi dùng, thái thành từng lát mỏng.
Bảo quản: Nơi khô ráo, thoáng mát, tránh ẩm.
Thành phần hóa học
Thành phần hóa học chính của vị thuốc gồm có:
- inositol
- polysaccharit
- lactose
- acid galacturonic.
Tác dụng dược lý của thông thảo
Theo y học cổ truyền, thông thảo có công dụng:
Phần lõi thân:
- Thanh nhiệt
- Lợi niệu
- Thông khí hạ nhũ
- Thanh nhiệt giải độc
- Trấn khái.
Phần rễ cây:
- Hành khí
- Tiêu thực
- Thúc sữa
- Lợi thủy.
Với những đặc tính như trên, vị thuốc thường được ứng dụng trong điều trị một số bệnh và triệu chứng sau:
- Ho
- Khát nước
- Làm thuốc lợi sữa.
Tại Trung Quốc, người ta thường dùng vị thuốc trên để trị bệnh lậu đái buốt, bệnh đái đỏ, thủy thũng đái ít, tỳ lạnh mắt mờ, tắc mũi, phụ nữ đang cho con bú bị tắc sữa/ không có sữa, trướng bụng.
Tính vị
BS Trần Thu Huyền cho biết Thông thảo có vị ngọt hơi nhạt, tính hơi hàn.
Qui kinh
Vị thuốc quy vào hai kinh là Phế và Vị.
Cách dùng và liều lượng
Cách dùng: Dùng ở dạng thuốc sắc hoặc nấu/ hầm với thức ăn.
Liều lượng: Từ 3 – 10 gam mỗi ngày.
Nga truật – Vị thuốc hành khí, phá huyết
Bài thuốc
Tham khảo một số bài thuốc trị bệnh từ thông thảo mà BS CKII Trần Thu Huyền chia sẻ dưới đây:
Điều trị hành khí, thông sữa
- Bài thuốc 1: Hạt bông (sao vàng) 15g; thông thảo, cám gạo nếp, mỗi vị 10g, hạt bông (sao vàng) 15g. Sắc thuốc uống 3 lần trong ngày. Tác dụng thích hợp cho những sản phụ sau đẻ để lợi sữa.
- Bài thuốc 2: Thông thảo, xuyên sơn giáp, mỗi vị 8g; móng heo 1 đôi; xuyên khung 6g; cam thảo 4g. Sắc lấy thuốc uống trong ngày. Tác dụng thông thảo lợi sữa đối với phụ nữ sau khi sinh.
- Bài thuốc 3: Chuẩn bị chân giò hầm thông thảo, chân lợn đen 2 chiếc, thông thảo 4g, có thể thêm 2 – 4g nhân sâm. Tiến hành: Chân giò lợn làm sạch, sau đó, chặt thành từng khúc nhỏ, hầm với thông thảo, nhân sâm. Món này thích hợp cho phụ nữ sau đẻ ít sữa.
- Bài thuốc 4 Thông nhũ thang: thông thảo 8g, xuyên sơn giáp 8g, móng giò lợn 1 đôi, xuyên khung 6g, cam thảo 4g. Móng giò lợn làm sạch chặt thành từng khúc; xuyên sơn giáp nướng phồng. Tất cả nguyên liệu trên đem hầm chín nhừ, bỏ bã thuốc, thêm gia vị là được. Món này tốt cho những sản phụ sau đẻ tắc tia sữa, ít sữa. Ngoài ra, chị em có thể kết hợp dùng nước hành nấu rửa vuốt nhẹ núm vú theo chiều nan hoa nhiều lần để gọi sữa về.
Lợi niệu thông lâm: điều trị bệnh thấp nhiệt, thủy thũng.
- Bài thuốc 1 Thang thông thảo: thông thảo, liên kiều, cù mạch, thiên hoa phấn mỗi vị 12g; bạch chỉ, sài hồ, thanh bì, xích thược, cát cánh, mỗi vị 8g; cam thảo 4g. Sắc lấy thuốc uống trong ngày. Tác dụng điều trị tiểu rắt, tiểu nhỏ giọt.
- Bài thuốc 2 Thuốc thông sa: thông thảo, hạt củ cải, hạnh nhân, màng mề gà, hậu phác, mỗi vị 12g; mộc thông, trần bì, mỗi vị 8g; hải kim sa 16g. Sắc lấy thuốc uống trong ngày. Bài thuốc có tác dụng điều trị bí tiểu, chướng bụng.
- Bài 3: Thông thảo 8g, đại phúc bì 12g và phục linh bì 16g. Sắc lấy thuốc uống trong ngày. Bài thuốc có tác dụng điều trị viêm thận cấp, thủy thũng, tiểu ít.
- Bài 4: Thông thảo, cù mạch, liên kiều, mỗi vị 12g; mộc thông 8g; cam thảo 4g. Sắc lấy thuốc uống trong ngày. Bài thuốc có tác dụng điều trị nhiễm khuẩn niệu đạo.
Món ăn từ Thông thảo
Bạn cũng có thể dùng Thông thảo trong ăn uống hằng ngày để hỗ trợ trị bệnh. Một số món ăn được chế biến từ nguyên liệu trên gồm có:
Hậu phác – Vị thuốc hàng đầu trị đầy chướng
Chân giò hầm thông thảo:
- Chuẩn bị: 4 gam thông thảo, 1 đôi chận lợn đen, 2 – 4 gam nhân sâm (không có cũng được).
- Thực hiện: Chân giò chặt khúc, rửa sạch rồi đem hầm với nhân sâm, thông thảo. Món ăn giúp lợi sữa, thích hợp với phụ nữ sau sinh.
Thông nhũ thang:
- Nguyên liệu và cách thực hiện như trên.
Cháo lô căn thông thảo trần bì:
- Chuẩn bị: 6 gam thông thảo, 30 gam sinh lô căn, 2 gam trần bì, 60 gam gạo tẻ.
- Thực hiện: Đem tất cả nguyên liệu trên nấu thành món cháo loãng. Món ăn thích hợp cho đối tượng bị nôn khan, nôn thổ sau khi bị thương hàn, đường ruột.
Kiêng kỵ khi dùng thông thảo
- Không dùng thuốc cho người bị thấp nhiệt, đi tiểu nhiều lần.
- Phụ nữ đang mang thai không được dùng.
Tóm lại, trước khi sử dụng các bài thuốc, bạn nên tham khảo trước ý kiến từ các Bác sĩ Đông y hoặc thăm khám tại các cơ sở chuyên khoa phù hợp. Trong quá trình sử dụng, nếu thấy xuất hiện những dấu hiệu bất thường, hãy tạm ngưng dùng và thông báo ngay cho bác sĩ.
Các vị thuốc nhóm Giải biểu
Để được tư vấn trực tiếp, bạn đọc có thể liên hệ trực tiếp Đông y Tuệ Y Đường hoặc hotline SDT 0789503555 để được tư vấn và đặt lịch khám nhanh hơn, theo dõi lịch tiện lợi hơn!
