Nhắc đến Hoàng kỳ, người ta nghĩ ngay đến 1 vị thuốc tuyệt vời, không thể thiếu trong những phương thuốc bổ khí huyết của cơ thể. Không chỉ có vậy, Hoàng kỳ có có rất nhiều tác dụng hay khác nữa. Hôm nay Phòng khám Tuệ Y Đường mời quý bạn đọc tìm hiểu kĩ hơn về vị thuốc quý này nhé!
I. Giới thiệu chung về Hoàng kỳ
Tên gọi khác:
Miên hoàng kỳ, Khẩu kỳ, Bắc kỳ và Tiễn kỳ.
Tên khoa học:
Xương cựa hoàng kỳ
Tên dược: Radix Astragali
Họ: Đậu/ Cánh bướm (danh pháp khoa học: Fabaceae)
Theo BS CKII Trần Thị Thu Huyền chia sẻ, Hoàng kỳ là rễ sấy/ phơi khô của cây hoàng kỳ (Astragalus membranaceus) hoặc cây hoàng kỳ Mông cổ (Astragalus mongolicus Bunge) cũng thuộc họ Đậu/ Cánh bướm.
Cây hoàng kỳ là thực vật thân thảo, sống lâu năm. Cây mọc thẳng đứng, cao khoảng 60 – 70cm, thân cây phân thành rất nhiều nhánh. Lá mọc so le, dạng kép lông chim, trung bình mỗi lá kép gồm khoảng 15 – 25 lá chét. Lá chét có phiến hình trứng, có lông trắng ở trên trục lá.
Hoa tự dài hơn lá, tràng hoa màu vàng nhạt. Mùa hoa thường rơi vào khoảng tháng 6 – 7 và sai quả vào tháng 8 – 9. Quả hình đậu dẹt, mặt ngoài có lông ngắn, bên trong chứa hạt màu đen, hình thận. Rễ cây có hình trụ, đường kính từ 1 – 2cm, vỏ ngoài màu vàng nâu hoặc màu nâu đỏ, rễ dài và đâm sâu vào trong lòng đất.
Cây hoàng kỳ Mông Cổ không có khác biệt so với hoàng kỳ thông thường. Tuy nhiên số lượng lá chét thường nhiều hơn (khoảng 12 – 18 đôi), kích thước lá chét nhỏ và tràng hoa dài hơn.
Phân bố
Hoàng kỳ phát triển mạnh ở vùng đất pha cát, mọc nhiều tại tỉnh Tứ Xuyên, Hoa Bắc, Bửu Kê, Diên An,… ở Trung Quốc. Ở nước ta, loài thực vật đã được di thực vào Đà Lạt và Sapa nhưng số lượng không nhiều.
Tham khảo: ĐƯƠNG QUY – Vị thuốc quan trọng để trị huyết
Thu hái – sơ chế
Thu hái rễ ở cây từ 3 năm tuổi trở lên nhưng tốt nhất là cây có từ 6 – 7 năm tuổi. Thường thu hoạch vào mùa xuân hoặc mùa thu. Sau khi đào rễ về, đem rửa sạch đất cát, cắt bỏ rễ con và 2 đầu, sau đó dùng sấy hoặc phơi khô.
Nên chọn thứ rễ nhiều thịt, to mập, ruột vàng và thịt dai. Rễ sau khi bào chế có hình trụ dài, đường kính từ 1.5 – 3.5cm, bên ngoài có màu nâu xám, vàng tro và có vân chạy dọc. Ruột có màu vàng, dai và ít xơ.
II. Thành phần hóa học
Hoàng kỳ chứa thành phần hóa học đa dạng, bao gồm Cholin, Acid amin, Betain, Alcaloid, Sacarose, Glucose, Soyasaponin, Linolenic acid, Palmatic acid, Coriolic acid, beta-Sitosterol, Protid, Vitamin P, Acid folic, Kumatakenin,…
Bạn đọc có băn khoăn hay thắc mắc gì thì có thể liên hệ trực tiếp qua Hotline – 0789.503.555 để được hỗ trợ nhé!
III. Đặc điểm của Hoàng kỳ theo Y Học Cổ Truyền
Tính vị:
Vị ngọt, tính ôn, không độc
Quy kinh:
Phế- Đại trường, Tỳ- vị
Công năng:
Bổ khí, cố biểu, tả hỏa, thác sang
Đặc tính:
Hoàng kỳ bẩm được dương khí của trời, xung khí của đất để sinh, cho nên có vị cam, tính vi ôn. Cam là chính vị của Khôn thổ, cho nên không độc. Khí dày hơn vị, vừa có thể thăng vừa có thể giáng được dương khí. Khi chọn Hoàng kỳ thì nên chọn loại rễ to, cứng chắc, bên ngoài vàng bên trong trắng là loại tốt.
Chủ trị:
- Dùng sống có tác dụng cố biểu, liễm hãn, làm dày được tấu lý, ôn cơ nhục, tả âm hỏa, giải cơ nhiệt. Dương khí tính thăng phát, năng đạt biểu, cho nên Hoàng kỳ có khả năng đưa độc ra ngoài biểu phận. Phế chủ bì mao, tỳ chủ cơ nhục.
- Hoàng kỳ quy thủ túc Thái âm kinh, dương khí có khả năng ôn ấm cơ nhục, trừ được như nhiệt ngoài biểu phận, kết hợp với làm dày chắc tấu lý giúp biểu thực, vệ cường chống lại được ngoại tà xâm nhập cũng như trừ được tự hãn do hư chứng gây ra.
- Chích Hoàng kỳ có vị ngọt, tính ôn. Công dụng bổ trung , ích nguyên khí, ôn ấm tam tiêu, thăng đề dương khí. Trị được các chứng do dương khí hạ hãm sinh ra như tỳ hư ỉa lỏng, sa âm đạo, sa trực tràng, …
- Hoàng kỳ là dương dược chuyên trị phần biểu, vị cam thì ích huyết. Phế chủ bì mao, tỳ chủ cơ nhục, cho nên Hoàng kỳ có thể đưa được ung sang ra bên ngoài biểu để giải độc, trừ được mụn mủ lâu ngày tại biểu phận, sinh cơ và liền miệng.
- Hoàng kỳ bổ khí, tính úy Phòng phong, khi đi cùng nhau thì tác dụng tăng lên gấp bội, là đệ nhất liên dược để thực biểu( Ngọc bình phong tán)
Liều dùng:
6-20g / 24h
Kiêng kị:
Người dương thịnh, âm hư, thượng tiêu thực nhiệt không dùng.
Bào chế:
- Sinh kỳ: Loại bỏ tạp chất, cắt hết chỗ đầu rễ còn sót và rỗng nhiều, ủ mềm, dùng chày đập dập, sau đó tước nhỏ ra phơi khô dùng.
- Chích kỳ: Hoàng kỳ phiến, lấy mật ong đã luyện hòa cùng với nước sôi tẩm, trộn đều, ủ cho ngấm thuốc với mật. Sau đó sao nhỏ lửa cho vàng đều, khi sờ không dính tay là được.
>>> BẠCH TRUẬT – Thần dược trị bệnh đường tiêu hóa
Bài thuốc có Hoàng kỳ
1 . Hoàng kỳ lục nhất thang
Dùng chữa toàn thân suy nhược, chân tay mỏi mệt rời rã, miệng khô, tim đập nhanh hồi hộp, mặt xanh vàng không muốn ăn uống, nhiều mồ hôi, sốt.
Hoàng kỳ sao mật 6 phần, cam thảo 1 phẫn (một nửa dùng sống, một nửa sao). Tất cả tán nhỏ. Mỗi lần uống 4-8g bột này, vào sáng, trưa và chiều. Có thể sắc uống.
2 . Hoàng kỳ kiến trung thang
Chữa cơ thể suy nhược, nhiều mồ hôi: Hoàng kỳ 6g, thược dược 5g, quế chi 2g, cam thảo 2g, sinh khương 4g, đại táo 6g, nước 600ml, sắc còn 200ml, trộn thêm một ít mạch nha cho ngọt chia 3 lần uống trong ngày.
3 . Thập toàn đại bổ
Chữa khí huyết bất túc, hư lao, ho khan, ăn kém, di tinh, thắt lưng đau gối yếu, vết thương lâu lành; phụ nữ băng, rong kinh.
Đảng sâm 150g, Bạch truật 100g, Phục linh 80g, Cam thảo 80g, Đương quy 100g, Xuyên khung 80g, Bạch thược 100g, Thục địa 150g, Hoàng kỳ 150g, Quế nhục 100g.
Mọi ý kiến đóng góp và thắc mắc xin phép được gửi về:
? Facebook: Tuệ Y Đường
?Ths.Bs Trần Thị Thu Huyền⚕️
? Bác sĩ Đoàn Dung⚕️
?Địa chỉ: 166 Nguyễn Xiển- Hạ Đình- Thanh Xuân- Hà Nội
?Hotline: 0789.502.555 – 0789.503.555
