Uất trệ là nguyên nhân khởi đầu của mọi bệnh tật của con người. Một trong những bài thuốc giải uất rất tuyệt vời trên lâm sàng là bài Việt cúc hoàn. Ở đời cốt là giữ được sự bình hòa, tinh thần thư thái và an nhiên. Y học cổ truyền cũng không nằm ngoài những giá trị ấy. Hôm nay Phòng khám Tuệ Y Đường mời quý độc giả cũng tìm hiểu những công dụng tuyệt vời của bài thuốc cổ phương này nhé!
VIỆT CÚC HOÀN 越鞠丸
Trị chứng Lục uất( Đan Khê)
Chủ trị:
Theo BS CKII Trần Thị Thu Huyền chia sẻ, Việt Cúc hoàn tổng trị Lục uất, hung cách bĩ muộn, ẩu thổ, nuốt chua, ẩm thực bất tiêu( Lục uất: khí uất, huyết uất, đàm uất, hỏa uất, thấp uất, thực uất. Trong 6 thứ uất ấy, lấy khí làm chủ, khí hành thì uất tự tán. Đàm hỏa uất tại bên trong, nghịch lên kéo theo can khí thượng thăng gây ẩu thổ, nuốt chua; ẩm thực bất tiêu do khí cơ không vận hành, dẫn đến đồ ăn thức uống không được vận hóa, đình trệ lại.
Đan Khê nói rằng: “Khí thăng ắt ẩm thực tự giáng. Trong chứng lục uất không đề cập đến phong và hàn, bởi vì phong hàn uất lại lâu ngày cũng đều hóa nhiệt”. Hoạt Bá Nhân viết: “ Chứng uất là do kết tụ không thể tuyên dương được, đáng thăng thì không thể thăng, nên giáng thì không thể giáng, cần biến hóa thì không thể biến hóa được, từ đó gây nên sự truyền hóa thất thường mà gây bệnh”.
Khí uất thì gây hung cách đau tức; thấp uất thì đau nặng toàn thân, gặp hàn thì phát bệnh mạnh hơn; đàm uất thì sẽ gây khái suyễn khi vận động mạnh, thốn khẩu trầm hoạt; nhiệt uất gây tiểu đỏ mắt mờ, mạch trầm sác, huyết uất thì tứ chi vô lực nhưng vẫn ăn uống được; thực uất thì bụng đầy lợm giọng, không thể ăn uống, thốn khẩu trầm thịnh).
Thành phần:
Hương phụ( sao giấm), Thương truật( ngâm nước gạo, sao), Xuyên khung, Thần khúc( sao), Chi tử( sao đen). Lượng bằng nhau. Lấy bột hồ làm hoàn.
Gia giảm:
Nếu Thấp uất gia Bạch phục linh, Bạch chỉ; Hỏa uất gia Thanh đại; Đàm uất gia Nam tinh, Bán hạ, Qua lâu, Hải thạch; Huyết uất hoa Hồng hoa, Đào nhân; Khí uất gia Mộc hương, Tân lang; Thực uất gia mạch nha, Sơn tra, Sa nhân; trường hợp có hiệp hàn thì gia thêm Ngô thù du.
Trường hợp khác có thể gia giảm bài Việt Cúc Hoàn theo tứ thời, như mùa xuân gia thêm Phòng phong, hạ gia Khổ sâm, đông gia Ngô thù. Nội kinh gọi đó là Thăng giáng phù trầm thì thuận theo nó mà trị, còn hàn nhiệt ôn lương thì nghịch theo mà trị.
Bạn đọc có băn khoăn hay thắc mắc gì thì có thể liên hệ trực tiếp qua Hotline – 0789.503.555 để được hỗ trợ nhé!
Phân tích bài thuốc:
- Việt cúc hoàn là chủ dược của Thủ túc thái âm, Thủ thiếu dương kinh. Ngô Hạc Cao luận rằng: “Việt 越 là phát việt, giải tỏa, vượt qua; Cúc鞠 là cúi khom, không thẳng, không thư thái. Hợp lại Việt Cúc hoàn là phương thuốc để giải tỏa sự uất trệ, không thư thái trong cơ thể”.
- Ngoài ra trong Bản thảo cương mục, Khung lao điều có đoạn: “Đan Khê, Chu thị trị chứng lục uất, lấy bài Việt Cúc hoàn, trong đó có sử dụng Việt Đào( Chi tử) và Cúc Khung( Sơn Cúc Khung là tên gọi khác của Xuyên Khung). Hương phụ khai khí uất, Thương truật táo thấp uất, Xuyên khung điều huyết uất, Chi tử giải hỏa uất, Thần khúc tiêu thực uất.
Tham khảo: BẠCH TRUẬT – Thần dược trị bệnh đường tiêu hóa
Bình luận:
Trần Lai Chương chủ yếu dùng lý khí làm chủ, vì khí thông sướng thì uất sẽ giải. Chu Đan Khê viết: “Uất là do sự thái quá của táo khí, tương ứng với tính chất của thu kim. Phế thuộc kim, chủ khí, thăng giáng điều hòa âm dương do phế kim làm chủ.
Khi có 1 tác nhân nào đó ảnh hưởng đến phế tạng thì chức năng của nó bị mất, không thể thăng giáng”. Cho nên Nội Kinh nói rằng: “Chư khí phẫn uất, giai thuộc ư phế” nghĩa là tất cả các chứng uất trệ bên trong đều do tạng phế gây ra, vì phế chủ khí.
Có ý kiến khác cho rằng uất bệnh phần nhiều là tại trung tiêu. Trung tiêu tức tỳ vị, ở vị trí trung ương, là biển của thủy cốc, là nơi nuôi dưỡng ngũ tạng lục phủ. Khi 1 trong 4 tạng bất bình, trung khí mất khả năng điều hòa tứ tạng dẫn đến chính tỳ thổ là nơi sinh uất đầu tiên.
Việt Cúc hoàn có khả năng vừa thăng vừa giáng, khi muốn thăng lên thì tất phải giáng xuống trước, khi muốn giáng xuống thì ắt phải có khí thăng lên, đó là quy luật vốn thường của âm dương.
Thương truật vị cay nồng, khí hùng hậu, cố vị cường tỳ, có khả năng đi thẳng sang các kinh khác để thấm tiết thấp tà, thông hành ứ trệ. Hương phụ là thứ dược để khoan khoái phần khí trong âm huyết, hạ khí nghịch cực nhanh. Thương truật- Hương phụ, 1 thăng 1 giáng, tán uất mà khí cơ được bình hòa.
Xuyên khung là thuốc của túc quyết âm can kinh, thông hành tam tiêu, phía trên lên được đầu mắt, phía dưới hành đến huyết hải, là dược có khả năng thông khí huyết âm dương chứ không chỉ dừng lại ở việc khai trung tiêu uất trệ. Vị chủ hành khí ở 3 kinh dương, tỳ chủ hành khí ở 3 kinh âm. Trung châu tỳ vị điều hòa, khí của thủy cốc được chu hành khắp mọi nơi, âm dương tạng phủ đều vinh nhuận, không bị uất trệ do táo kim đều là nhờ thông lợi của vị khí.
>>> Tắc kinh là gì? Nguyên nhân và dấu hiệu nhận biết!!!
Đúc kết lại, dược vật chỉ chữa được thân bệnh, còn tâm bệnh thì chỉ có người với người mới có thể giúp được nhau. Vậy nên sống ở đời xin đừng chấp trước, cởi bỏ được gì thì hãy cởi ra cho nhẹ lòng nhé. Nội tâm thanh thản thì cuộc đời chúng ta mới được bình an!
Nguồn: Y Phương Tập Giải
Lược dịch và tổng hợp: Tuệ Y Đường.
Tuệ Y Đường – Luôn luôn rộng cửa, đón chờ đồng môn.
Mọi ý kiến đóng góp và thắc mắc xin phép được gửi về:
? Facebook: Tuệ Y Đường
?Ths.Bs Trần Thị Thu Huyền⚕️
? Bác sĩ Đoàn Dung⚕️
?Địa chỉ: 166 Nguyễn Xiển- Hạ Đình- Thanh Xuân- Hà Nội
?Hotline: 0789.502.555 – 0789.503.555
