PHỦ ĐỞM VÀ NHỮNG ĐIỀU CẦN BIẾT

Phủ đởm là phủ kỳ hằng, có quan hệ biểu lý với can, thuộc dương, thuộc mộc. Can là tạng thuộc âm mộc, đởm là phủ thuộc dương mộc. Đởm trữ tàng và bài tiết dịch mật, chủ quyết đoán.

Phủ đởm nằm dưới bờ sườn phải, sát dưới lá gan. Kinh can và kinh đởm quan hệ biểu lý. Phủ Đởm là cơ quan rỗng, bên trong chứa dịch mật. Y văn cổ cho rằng, dịch mật là vật chất tinh vi tinh khiết và sạch nên còn gọi là phủ trung thanh.

Về hình thái kết cấu của phủ đởm giống như các phủ khác nên xếp thuộc một trong lục phủ; nhưng do phủ đởm chứa vật chất tinh vi là dịch mật, giống như tác dụng tàng tinh khí của ngũ tạng nên xếp đởm thuộc phủ kỳ hằng.

Dưới đây là phần trình bày chức năng sinh lý của phủ Đởm. Kính mời bạn đọc cùng Phòng khám Tuệ Y Đường tìm hiểu về chủ đề này nhé!

Hình ảnh về Đởm đối chiếu qua y học hiện đại

1. TỔNG QUAN VỀ LỤC PHỦ

Lục phủ bao gồm phủ đởm, phủ vị, phủ đại trường, phủ tiểu trường, phủ bàng quang và phủ tam tiêu. Lục phủ phần lớn là tạng rỗng. Chức năng chủ yếu của lục phủ là thu nạp, chuyển hóa thức ăn và thủy dịch. Dưới đây là nội dung về chức năng của ….Bạn đọc cùng Phòng khám Tuệ Y Đường tìm hiểu về vấn đề này nhé!

Thức ăn uống qua miệng vào vị, được làm nhừ, chuyển xuống tiểu trường rồi chuyển hóa phân thanh trọc: chất thanh được tỳ hấp thu, chuyển lên phế để phân tán toàn thân, nhu dưỡng các hoạt động sinh lý của tạng phủ, kinh lạc; chất trọc đưa xuống đại trường, hình thành phân bài xuất ra ngoài. Phần thủy dịch dư thừa được thận khí hóa hình thành nước tiểu, đưa xuống bàng quang để bài xuất ra ngoài. Trong quá trình tiêu hóa, hấp thu thức ăn thì dịch mật tàng trữ ở đởm không ngừng được đưa xuống tiểu trường để thúc đẩy tiêu hóa và hấp thu.

Đường vận hành và phân bố thủy dịch của tam tiêu: Tân dịch thông qua tam tiêu để phân bố toàn thân, phát huy tác dụng tư nhuận và nhu dưỡng. Thức ăn từ khi qua miệng đến khi bài xuất ra ngoài thì đi qua 7 cửa ải của đường tiêu hóa, gọi là “thất xung môn”: Cửa giữa hai môi gọi là phi môn , cửa giữa hai hàm răng gọi là hộ môn, nắp thanh quản gọi là hấp môn, cửa tâm vị gọi là bôn môn, cửa môn vị gọi là u môn, cửa nối tiểu trường với đại trường là lan môn, cửa hậu môn là phách môn.

Đặc điểm sinh lý của lục phủ là tả mà không tàng, thực mà không mãn. Lục phủ cần hoàn thành chức năng sinh lý tiếp thụ và chuyển hóa thủy cốc, phải dựa vào đặc tính hư thực thay thế nhau, thông giáng hạ hành. Mỗi một phủ đều phải truyền tống hết chất chứa đựng phù hợp thời gian để đảm bảo thông thoát và phối hợp chức năng của lục phủ. Khi thông và giáng của lục phủ mà thái quá hay bất cập thì đều làm ảnh hưởng đến tiếp thụ và chuyển hóa của thủy cốc. Vì vậy, các chứng bệnh của lục phủ phần lớn đều thuộc thực chứng.

2. CHỨC NĂNG SINH LÝ CỦA PHỦ ĐỞM

– Phủ Đởm chủ trữ tồn và bài tiết dịch mật: Dịch mật có vị đắng, sắc xanh vàng và do can hoá sinh ra, là phần dư của can khí ngưng tụ thành. Dịch mật sau khi tạo thành thì dồn về đởm và được đởm cô đặc, trữ tàng. Dịch mật trữ tàng ở đởm, dưới tác dụng sơ tiết của can thì dịch mật được bài tiết xuống tiểu trường để thúc đẩy việc tiêu hoá và hấp thụ thức ăn.

Nếu rối loạn chức năng can đởm, cản trở dịch mật phân tiết và bài tiết sẽ làm ảnh hưởng đến chức năng thu nạp và vận hoá của tỳ vị gây nên chứng chán ăn, bụng đầy trướng, đại tiện lỏng nát… Nếu do thấp nhiệt uất kết can đởm làm can mất sơ tiết thì dịch mật sẽ lan tràn và thấm tiết ở ngoài da gây chứng vàng da, vàng mắt, tiểu tiện màu vàng. Khí của phủ đởm phải đưa xuống dưới mới là thuận, nếu đởm khí không hạ được thì làm khí cơ thượng nghịch… gây chứng đắng miệng, buồn nôn, nôn ra dịch đắng, màu vàng xanh.

Phủ Đởm ảnh hưởng gây chướng bụng, đầy hơi

– Phủ Đởm chủ quyết đoán:

Phủ Đởm chủ quyết đoán nghĩa là trong quá trình hoạt động tinh thần, ý thức, tư duy có tác dụng phán đoán sự vật và đưa ra các quyết định kịp thời. Chức năng này có tác dụng phòng ngự và tiêu trừ những ảnh hưởng bất lợi của các kích thích tinh thần, để duy trì được sự vận hành khí huyết bình thường và có tác dụng quan trọng trong phối hợp quan hệ giữa các tạng phủ.
Những người có phủ đởm khí thịnh vượng thì những kích thích về tinh thần mạnh mẽ cũng gây ảnh hưởng không lớn và hồi phục tương đối nhanh; nhưng những người có phủ đởm khí hư nhược, khi chịu những kích thích tinh thần không có lợi thì rất dễ ảnh hưởng đến phát sinh bệnh tật và xuất hiện chứng bất thường về tinh thần tình chí như dễ kinh sợ, dễ cáu giận, mất ngủ, ngủ hay mê.

>>>>> Cùng tìm hiểu thêm kiến thức châm cứu về kinh đởm

3. ĐẶC TÍNH SINH LÝ CỦA PHỦ ĐỞM

– Phủ Đởm khí chủ thăng:

Phủ Đởm là thiếu dương trong dương, thuộc phương Đông, thuộc giáp mộc, chủ khí thiếu dương xuân thăng nên phủ đởm khí cũng chủ thăng.
Đặc tính sinh lý này của đởm, trên thực tế chính là tính thăng phát điều đạt của đởm, đồng nghĩa với việc can thích điều đạt mà ức uất. Phủ Đởm khí thăng phát điều đạt thì khí cơ của tạng phủ được thông thoát.
Nếu phủ đởm mất tính thăng phát điều đạt thì khí cơ của các tạng phủ không thông, làm cho khí cơ tỳ vị thăng giáng thất thường…

– Tính thích ninh tĩnh:

Phủ đởm là một phủ thanh tĩnh, tính thích êm ả (ninh tĩnh, Tin) mà ghét phiền nhiễu.
Nếu phủ đởm được ninh tĩnh và không bị nhiễu tà khí thì phủ đởm khí sẽ không cương và không nhu, dịch phủ đởm sẽ sơ tiết và chủ được quyết đoán.
Nếu phủ đởm bị nhiễu tà khí thì sẽ xuất hiện chứng đắng miệng, bứt rứt, hồi hộp, mất ngủ, dễ cáu giận…