Trinh nữ hoàng cung có nguồn gốc từ Ấn Độ, tên khoa học là Crinum Latifolium. Đây là dược liệu xuất phát từ thời phong kiến, thường được sử dụng cho phụ nữ trong hoàng cung. Ngày nay, trinh nữ hoàng cung ngày càng dùng phổ biến và được coi như “thần dược” của nhiều chị em phụ nữ. Vậy trinh nữ hoàng cung có tác dụng gì? Cùng Đông y Tuệ Y Đường tìm hiểu rõ hơn về tác dụng của vị thuốc này trong bài viết dưới đây. 

Tìm hiểu chung về trinh nữ hoàng cung

Tên gọi khác: Náng lá rộng, Tỏi lơi lá rộng, Tỏi thái lan, Vạn châu lan…

Ngoài ra, do đặc thù tiếng địa phương nên một số vùng miền gọi là cây Chinh nữ hoàng cung.

Cây thuộc họ Thủy tiên (Amaryllidaceae) có tên khoa học là Crinum latifolium L.

Đặc điểm thực vật

• Cây mọc thẳng, thân hành như củ hành tây, đường kính khoảng 8 – 15 cm. Có thân giả được tạo nên từ các bẹ lá úp vào nhau, dài 10-15 cm.
• Lá dài, mỏng, có gân song song, hai mép lá hình lượn sóng. Các lá ở sát mặt đất có màu tím đỏ ở phần bẹ. Mặt trên lõm thành rãnh, mặt dưới có sống lá nổi lên rõ.
• Hoa mọc thành tán, gồm 6 phiến bằng nhau, khi nở đầu phiến quăn lại. Cánh hoa màu trắng có điểm màu hơi hồng hoặc tím đỏ.
• Quả có hình cầu, thường nhìn thấy vào tháng 8- 9 .
• Thân hành có thể mọc rất nhiều cây con, từ đó tách ra để trồng riêng dễ dàng.

Phân bố địa lý

Đây là loại cây ưa ẩm và ánh sáng, rất dễ sống trong điều kiện khí hậu nhiệt đới. Nó có nguồn gốc từ Ấn Độ. Sau đó được nhân giống và trồng ở nhiều nước như Campuchia, Thái Lan, Lào, Philippin, Malaysia, Việt Nam…Tại nước ta, cây phân bố ở cả 3 miền Bắc, Trung, Nam. Đặc biệt nhiều ở một số tỉnh như Thừa Thiên Huế, Lâm Đồng, Bà Rịa- Vũng Tàu, Quảng Nam …

Bộ phận dùng, thu hái và cách sơ chế

Bộ phận dùng: Lá, thân hành và cán hoa.

Thu hái: Theo kinh nghiệm dân gian, vào tháng 6, tháng 7 hàng năm là lúc mà cây chứa nhiều dược chất chữa bệnh. Vì thế, đây cũng là thời điểm thích hợp để thu hái. Để lại 2-3 lá ngọn khi thu. Cây được 1 năm tuổi trở đi thì cứ sau 1,5 đến 2 tháng là có thể thu hoạch lá một lần.

Sơ chế: Sau khi thu hái, cây được rửa sạch để dùng tươi hoặc khô. Trước khi bảo quản để sử dụng lâu dài thì đem đi phơi hoặc sấy khô hoặc thái nhỏ sao vàng. Sau công đoạn này, dược liệu có màu vàng nhạt, mùi thơm nhẹ, không bị đen, ẩm mốc. Cần bảo quản trong túi, hũ thủy tinh đóng kín để tránh mối mọt hay mất mùi làm giảm chất lượng dược liệu.

Cách nhận biết cây trinh nữ hoàng cung

Theo Bác sĩ CKII Trần Thu Huyền :

Trong tự nhiên hình ảnh cây trinh nữ hoàng cung có nhiều đặc điểm thực vật tương đồng với cây náng hoa trắng hoặc cây lan huệ nên hay có sự nhầm lẫn. Vì công dụng và cách sử dụng trị bệnh mỗi cây mỗi khác nên chúng ta cần nắm được một số đặc điểm cơ bản để lựa chọn chính xác.

Phân biệt cây trinh nữ hoàng cây và cây lan huệ:

• Lá tươi: lá trinh nữ hoàng cung to bản, thon gọn, còn lá của lan huệ có hình nhỏ hơn, nhọn và dài đều, không có gợn sóng ở hai bên mép.
• Lá khô: cây trinh nữ hoàng cung lá phơi có mùi thơm, còn lá của cây lan huệ khi khô có mùi hơi nồng nhẹ.
• Hoa: hoa của trinh nữ hoàng cung màu hồng nhạt hoặc hơi đỏ tía, thơm nhẹ. Còn hoa của lan huệ màu trắng, đỏ đậm, có mùi hơi hắc.

Cách phân biệt cây trinh nữ hoàng cung với cây náng trắng:

• Lá tươi: Náng trắng có lá bản to, dày và đậm màu hơn so với lá cây trinh nữ hoàng cung.
• Lá khô: lá náng trắng phơi khô có mùi ngái, không có mùi thơm nhẹ như lá trinh nữ hoàng cung.
• Hoa trinh nữ hoàng cung màu trắng pha hồng nhạt hoặc hơi đỏ tía, còn hoa náng trắng màu trắng tinh.
• Củ: Trinh nữ hoàng cung có củ hình cầu tròn lớn khác với củ hình bầu dục của náng trắng.

Tác dụng trinh nữ hoàng cung

Thảo dược đã được các danh y từ thời xa xưa đánh giá là một vị thuốc quý và được sử dụng để chữa trị nhiều bệnh, đặc bệnh là các bệnh phụ khoa. Khi y học ngày càng hiện đại, đã có không ít công trình nghiên cứu để trả lời cho câu hỏi: vị thuốc trinh nữ hoàng cung có tác dụng gì? Kết luận càng minh chứng rõ ràng hơn về tác dụng tuyệt vời mà cây mang lại cho sức khỏe của con người.

Theo đông y

Các tài liệu đông y ghi chép lại rằng, đây là dược liệu có vị đắng, chát; quy kinh Thận.

Công dụng của cây trinh nữ hoàng cung: Hành huyết tán ứ, tiêu thũng giảm đau, thanh nhiệt giải độc, thông kinh hoạt lạc, ức chế khối u, ức chế sự phát triển của tế bào ung thư.

Chủ trị:

• Trị viêm nhiễm do: mụn nhọt, lở loét, trĩ, thủy đậu, viêm dạ dày…
• Trị đau đầu, đau khớp xương.
• Chống khối u : u xơ tuyến tiền liệt, u xơ tử cung, u vú, u nang buồng trứng…

Theo y học hiện đại

Các nghiên cứu cho thấy thảo dược có thành phần chính là các alkaloid, được chia thành 2 nhóm không dị vòng ( luteolin, latisodin, beladin) và dị vòng (ambelin, crinafolin, crinafolidin…). Ngoài ra còn có 11 loại acid amin như phenylalanin, 1-leucin, dl-valin và arginine monohydrochloride…Thân rễ của cây chứa 2 glucan: glucan A có 12 đơn vị glucose, glucan B có 110 gốc glucose..

Với những thành phần này thì cây trinh nữ hoàng cung có tác dụng gì?

Ức chế khối u

Một số alkaloid trong cây như: lycorine, pseudo lycorine, hippadine…  có tác dụng ngăn cản sự tổng hợp protein dẫn đến sự phát triển chậm lại của khối u, ức chế sự phát triển và di căn của tế bào ung thư, đặc biệt hiệu quả với u xơ cổ tử cung, u tuyến tiền liệt, u nang buồng trứng, ung thư vú, ung thư dạ dày, ung thư đại tràng… Và hiện nay, trên thị trường cũng có rất nhiều thuốc phụ khoa trinh nữ hoàng cung.

Các thử nghiệm đã được thử nghiệm ở một số bệnh viện lớn: Bệnh viện Y học cổ truyền TW, Bệnh viện Y học cổ truyền TP.HCM, Viện lão khoa Hà Nội. Kết quả thử nghiệm cho thấy bệnh nhân mắc bệnh u xơ tuyến tiền liệt đều giảm từ 93,3% xuống còn 33,3%. Gần 90% bệnh nhân giảm kích thước u xơ, trong đó có 33% bệnh nhân sau điều trị 2 tháng thì u xơ quay trở lại kích thước ban đầu.

Kích thích khả năng miễn dịch

Để tìm hiểu các bộ phận lá, thân, cán hoa trinh nữ hoàng cung có tác dụng gì với hệ miễn dịch, các nhà khoa học đã cho chuột nhắt trắng được uống cao chiết nước nóng từ cây. Kết quả cho thấy tác dụng hoạt hóa mạnh tế bào lympho trong máu do kích thích sự sinh sản của tế bào lympho T.

Chống oxy hóa

Nghiên cứu chỉ ra rằng dược liệu có chỉ số ORAC (chỉ số đo lường khả năng hấp thụ gốc oxy hóa) cao nên nó có tác dụng chống lại hoạt động của các gốc tự do. Điều này cũng góp phần tăng hiệu quả điều trị và phòng ngừa các vấn đề về khối u.

Chống viêm

Các hoạt các hoạt chất lycorin, alkaloid, flavonoid có tác dụng ức chế sự phát triển của một số virus, vi khuẩn. Ngoài ra, cây còn chứa crinamidin – hoạt chất chống viêm rất hiệu quả. Do đó, cây được sử dụng trong việc điều trị viêm khớp, nhiễm trùng, mụn nhọt, lở loét, viêm dạ dày tá tràng, …đặc biệt trinh nữ hoàng cung chữa viêm phụ khoa rất tốt.

Bảo vệ tế bào thần kinh

Các nhà khoa học đã tiêm Trimethyltin (chất có độc tính cao đối với hệ thần kinh trung ương) lên chuột nhắt trắng. Sau đó cho nó uống cao chiết từ loại cây này thì nhận thấy thảo dược có khả năng bảo vệ tế bào thần kinh ở một mức độ nhất định.

Các bài thuốc trị bệnh từ cây thuốc trinh nữ hoàng cung

Cây trinh nữ hoàng cung trị bệnh gì là câu hỏi mà rất nhiều người thắc mắc. Và dưới đây là tổng hợp các bài thuốc từ thảo dược này.

Hỗ trợ điều trị u xơ và các bệnh phụ khoa

Dược liệu được sử dụng để hỗ trợ điều trị u xơ tử cung, u nang buồng trứng, đau bụng dưới, rong kinh, chảy máu âm đạo.

• Bài thuốc 1: 20g lá sắc cùng với lượng nước vừa đủ, uống hàng ngày.
• Bài thuốc 2: 20g trinh nữ hoàng cung, 12g sao đen, 6g hương tử tư. Sắc lấy nước dùng. Thuốc sau khi sắc uống ngày 2-3 lần.
• Bài thuốc 3: 20g trinh nữ hoàng cung, 20g hạ thảo khô, 12g rễ cây cỏ xước, 8g hoàng cầm, 6g hương tư tử. Sắc lấy nước uống hàng ngày.
• Bài thuốc 4: 20g trinh nữ hoàng cung, 20g ngải cứu tươi, 20g dừa dại, 20g lá sen, 12g ích mẫu, 6g hương tư tử. Sắc uống hàng ngày.
• Bài thuốc 5: 5-7 lá khô hoặc tươi, 40g thân xạ đen, 20g lá xạ đen. Sắc với 5 chén nước đến khi cô lại còn 2 chén, dùng hết trong ngày

U xơ tử cung là bệnh gì? Phương pháp điều trị hiệu quả nhất hiện nay

Trị viêm lộ tuyến

• Cách dùng tươi: Lấy 3 lá tươi, rửa sạch và cắt nhỏ, sắc với nước. Chia thành 3 phần, uống sau bữa ăn. Một lộ trình dùng trong 7 ngày, nghỉ 7 ngày và lại tiếp tục liệu trình mới.
• Cách dùng khô: Lấy 300g lá khô, sắc thành nước thuốc. Chia 3 lần uống hết trong ngày. Uống nhiều đợt, mỗi đợt uống 20 – 25 ngày, nghỉ 10 ngày rồi mới tiếp tục.
• Kết hợp với vị thuốc khác: Lá dược liệu 20g, nga truật 20g, lá đu đủ khô 10g, xuyên điền thất 10g. Sắc với lượng nước vừa đủ. Chia thành 3 phần và uống hết trong ngày sau bữa ăn. Mỗi đợt uống duy trì 49 ngày.

Những kiến thức cần biết về viêm lộ tuyến cổ tử cung

Hỗ trợ điều trị ung thư

Cây thuốc được dùng để hỗ trợ điều trị ung thư cổ tử cung, ung thư vú, ung thư đại tràng. Cách làm như sau:

Thành phần: 20g trinh nữ hoàng cung, 20g nga truật, 10g xuyên điền thất, 5g lá đu đủ khô. Sắc với lượng nước vừa đủ đến khi còn 1 chén thuốc, uống hết trong ngày.

Hỗ trợ điều trị u tuyến tiền liệt, đái đêm, đái buốt, đái dắt

• Bài thuốc 1: 20g dược liệu sắc lấy nước, ngày uống 2-3 lần.
• Bài thuốc 2: 20g lá dược liệu, 12g xa tiền tử, 6g hương tư tử. Sắc với nước. Chia lượng thuốc sau sắc thành 2-3 phần, uống hết trong ngày
• Bài thuốc 3: 20g lá dược liệu, 20g huyết giác, 12g rễ ngưu tất nam, 10g ba kích, 6g hương tư tử. Sắc với nước. Chia nhỏ thành 2-3 phần uống hết trong ngày.

Hỗ trợ điều trị bệnh ung thư dạ dày

Lá trinh nữ hoàng cung có tác dụng gì với ung thư dạ dày? Và đây là hai bài thuốc trị bệnh này từ lá dược liệu.

Cách làm: Thành phần gồm lá trinh nữ hoàng cung 20g, nga truật 20g, xuyên điền thất 10g, lá đu đủ khô 50g. Sắc với nước. Lượng thuốc thu được chia làm 3 phần uống hết trong ngày.

Bài thuốc trị ho, viêm phế quản, viêm họng hạt từ trinh nữ hoàng cung

• Bài thuốc 1: 6g cam thảo dây, 10g ô phiến, 20g tạng bạch bì, 20g lá trinh nữ hoàng cung. Sắc lấy nước, sau đó chia làm 3 phần uống hết trong ngày.
• Bài thuốc 2: 20g trinh nữ hoàng cung, 6g hương tư tử, 12g táo chua, 12g lá bồng bồng. Sắc lấy nước, lượng thuốc thu được chia làm 3 phần uống hết trong ngày.
• Bài thuốc 3: 3g rễ cây dằng xay, 1/3 lá cây trinh nữ hoàng cung tươi, nhai kết hợp với muối rồi nuốt từ từ để các hoạt chất thấm vào cổ họng trị viêm họng hạt.

Chữa bướu cổ bằng cây trinh nữ hoàng cung

• Bài thuốc 1: Dùng 5 lá tươi: rửa sạch, thái nhỏ. Sắc với nước rồi chia làm 2-3 phần uống hết trong ngày.
• Bài thuốc 2: Dùng lá khô: Lá khô sau khi phơi trần qua nước sôi, để ráo nước. Mỗi ngày dùng 50g sắc với nước. Mỗi ngày uống 3 lần.

Trị mụn nhọt

Lá, củ cây trinh nữ hoàng cung có tác dụng gì với mụn nhọt? Dưới đây là bài thuốc sử dụng 2 bộ phận này.

• Bài thuốc 1: Giã nát lá hoặc củ dược liệu, sao với lửa nhỏ. Lấy lượng vừa đủ đắp trực tiếp lên mụn nhọt đến khi thuốc nguội hẳn.
• Bài thuốc 2: Trinh nữ hoàng cung 20g, kim ngân hoa 20g, 6g cườm thảo đỏ. Sắc với nước. Uống 2-3 lần trong ngày.
• Bài thuốc 3: Trinh nữ hoàng cung 20g, bèo cái 20g, cườm thảo đỏ 6g. Sắc với nước. Uống 2-3 lần trong ngày.

Trị da nổi mẩn ngứa, dị ứng da

Thành phần gồm 20g trinh nữ hoàng cung, 20g ngân hoa tháng, 12 g ké đầu ngựa và 6g cườm thảo đỏ. Sắc với nước. Uống 2-3 lần trong ngày.

Làm tan máu bầm, trị chấn thương và giảm đau khớp

• Bài thuốc  1: Rửa sạch lá cây rồi sao với lửa nhỏ đến khi nóng. Sau đó đắp lên vết thương hoặc vị trí bị đau nhức, tụ máu bầm.
• Bài thuốc  2: Rửa sạch thân hành của cây rồi đem nướng cho nóng, rồi giã nát và  đắp lên vị trí bị sưng đau hoặc bị bầm tím. Thực hiện mỗi ngày 2 – 3 lần.
• Bài thuốc số 3: Dược liệu 20g, dây đau xương 20g, lá cối xay 20g, huyết giác 20g, quốc lão 6g. Sắc với nước. Chia lượng nước sau khi sắc thành 2-3 phần, uống hết trong ngày.

Trị viêm loét dạ dày từ lá cây trinh nữ hoàng cung

• Bài thuốc 1:  200g lá dược liệu khô sắc để lấy nước uống.
• Bài thuốc 2: Rửa sạch 3 lá dược liệu, sau đó cắt thành từng khúc nhỏ. Sắc với lượng nước vừa phải. Chia thuốc thu được thành hai phần rồi dùng hết trong ngày.

Lưu ý khi sử dụng trinh nữ hoàng cung

Theo Bác sĩ Trần Thu Huyền:

Mặc dù là thảo dược quý nhưng nếu phối hợp sai cách, liều lượng chưa đúng thì sẽ không mang lại hiệu quả như mong muốn, thậm chí là còn gây hại cho sức khỏe. Bởi vậy, lưu ý khi sử dụng cây trinh nữ hoàng cung như thế nào là điều mà nhiều người thắc mắc. Một số điểm sau chúng ta nên biết:

• Đối tượng không nên dùng: Phụ nữ mang thai, trẻ em dưới 36 tháng, các đối tượng suy giảm chức năng gan thận nặng; những người bị mẫn cảm với các thành phần có trong dược liệu.
• Chú ý phân biệt để tránh nhầm lẫn với cây nang trắng hoặc cây lan huệ. Việc nhầm lẫn có thể gây ngộ độc nguy hiểm tính mạng.
• Nên uống sau khi ăn no.
• Trong quá trình sử dụng cần tránh các thực phẩm: rau muống, cà pháo, măng chua, đậu xanh…
• Khi bắt đầu sử dụng, cần uống với lượng nhỏ để theo dõi thay đổi của cơ thể. Cũng sẽ có một số trường hợp bị tiêu chảy, hơi mẩn ngứa. Nếu các triệu chứng ở mức độ nhẹ và hết nhanh sau 2-3 ngày thì đó chỉ là phản ứng thông thường. Lúc này có thể tiếp tục uống thuốc. Tuy nhiên, nếu biểu hiện tiêu chảy, mẩn ngứa, đau bụng ở mức độ nhiều thì cần lập tức ngưng sử dụng.
• Dược liệu có thể gây một số tương tác bất lợi với một số thuốc mà bạn đang dùng. Vì thế, trước khi sử dụng cần tham khảo ý kiến của bác sĩ để đảm bảo an toàn.

Mọi vấn đề thắc mắc cần tư vấn về Phụ khoa hãy liên hệ trực tiếp Bác sĩ Trần Thu Huyền  hoặc Đông y Tuệ Y Đường để được giải đáp các bạn nhé.