Phụ tử rất cay, rất nhiệt, tính thuần dương, mạnh mẽ. Khí vị đều phong phú, công dụng thiên về điều trị bên trong, dùng ấm chân tâm dương, bổ tỳ dương, ấm can dương, bổ mệnh môn hỏa hồi dương cứu nghịch, tán hàn, trừ thấp, khỏi đau, có khả năng chạy hết 12 kinh lại phá được tích tụ kiên cố (bệnh tích). Hôm nay Bs CKII Trần Thị Thu Huyền – Trưởng khoa khám bệnh của PK Đông y Tuệ Y Đường sẽ cùng bạn đọc tìm hiểu kỹ về Vị thuốc này nhé.
Tên thường dùng: Vị thuốc phụ tử còn gọi Hắc phụ, Cách tử (Bản Thảo Cương Mục).
Tên khoa học: Aconitum fortunei Hemsl
Họ khoa học: Họ Hoàng Liên (Ranunculaceae).
Mô tả vị thuốc Phụ tử:
- Cây phụ tử là một cây thuốc quý, dạng cỏ cao 0,6-1m, thân mọc thẳng đứng, có lông ngắn. Lá chia 3 thùy, đường kính 5-7mm, hình trứng ngược có răng cưa ở nửa trên. Hoa lớn màu xanh tím, mọc thành chùm dày, dài 6-15cm. Lá bắc nhỏ. Bao hoa gồm 5 bộ phận trong đó có 1 cái hình mũ, 2-5 tuyến mật. Quả có 5 đại mỏng như giấy, dài 23mâm, hạt có vảy ở trên mặt.
- Mọc một bên là Phụ tử, tròn to, bằng và ngay thẳng, nặng chừng một lạng trở len thì được dược lực đầy đủ, là tốt: Ô đầu, Trắc tử, Thiên hùng, Ô đầu nhuế đều cùng một nơi xuất xứ mà khác tên.
Bạn đọc có băn khoăn hay thắc mắc gì thì có thể liên hệ trực tiếp qua Hotline – 0789.502.555 để được hỗ trợ nhé!
Phân bố: Cây thường mọc hoang ở Hoàng Liên Sơn, Hà Tuyên, vùng Tây Bắc
>>>Bạn đọc tham khảo thêm: BÁCH HỢP – DƯỠNG PHẾ ÂM
Thu hái:
- Vào tháng 8, trước khi hoa nở (Dược Liệu Việt Nam).
- Khoảng Hạ chí (18 đến 28 tháng năm Âm lịch)
Bộ phận dùng: Rễ củ. Củ cái gọi là Ô đầu, củ con đã chế gọi là Phụ tử.
Khí vị:
- Khí vị rất cay, rất nóng, có hơi ngọt và đắng, có độc nhiều, khí thì hậu, vị thì bạc, là thuốc âm trong dương dược, giáng xuống nhiều, thăng lên ít, trong cái nổi mà có chìm, chỗ nào cũng có thể chạy đến, chủ yếu vào kinh Thủ quyết âm mệnh môn, thủ thiếu dương tam tiêu, lại vào cả kinh Túc thái âm tỳ và Túc thiếu âm thận
- Sợ Phòng Phong, Cam thảo, Nhân sâm, Hoàng kỳ, đồng tiền, Tê giác và Đậu đen
Bạn đọc có băn khoăn hay thắc mắc gì thì có thể liên hệ trực tiếp qua Hotline – 0789.502.555 để được hỗ trợ nhé!
Chủ dụng:
- Chuyên chữa chứng ngũ tạng lạnh ngấm, chân tay quyết nghịch, bụng dạ lạnh đau, tích tụ trưng hà, hàn thấp bại liệt ho hen phong hàn.
- Đột nhiên đi ỉa thoát dương, ỉa chảy kéo dài; nghẹn, nôn ọe, ung nhọt không thu miệng, sốt rét vì đàm, nhức đầu phong, trẻ con mạn tỳ kinh, nốt đậu còn sắc xám tro.
- Dạ dày lạnh, giun quấy lên mửa ói, ăn vào mửa ra (phiến vị).
- Có tác dụng cương dương ích khí, rắn xương khỏe gân.
- Bệnh thương hàn âm chứng, âm độc trùng hàn khí quyết (do khí nghịch lên mà âm dương mất điều hòa, nhẹ thời chân tay giá lạnh nặng thời bất tỉnh nhân sự), đàm quyết, buồn phiền vật vã, mê muội bất tỉnh.
- Bệnh thương phong bán thân bất toại, các chứng tê đau phong lạnh, sưng trướng hoặc loạn chuyển gân, xích bạch lỵ, đau đầu do thận, huyết chứng do dương hư, nguyên hỏa, tán hết hàn thấp, hàn độc của ba kinh âm nếu không có phụ tử thì không thể cứu vãn được, chứng quyết nghịch của 3 kinh dương nếu không có Phụ tử thì không làm gì nổi.
Bạn đọc có băn khoăn hay thắc mắc gì thì có thể liên hệ trực tiếp qua Hotline – 0789.502.555 để được hỗ trợ nhé!
Kỵ dụng:
- Âm hư sinh nội nhiệt, trong thực nhiệt mà ngoài giả hàn thì không được dùng lầm.
- Người có mang kiêng dùng vì uống vào ra thai rất chóng.
Cách chế:
- Theo Dược phẩm vậng yếu thì Phụ tử bẩm tính mạnh lắm, có khả năng chém tướng đoạt ải, thật là thánh dược để khởi tử hồi sinh. Sách học nói: “Uống lâu thì có hại” làm cho người không hiểu biết thấy nó thì sợ, cho nên khi dùng tới nó thì nào giầm nước sôi, nào ngâm, nào lùi, nào nướng, làm sao cho nó kém yếu khí vị rồi mới dám mạnh dạn mà dùng, như thế thì dược lực còn đâu để vãn hồi những bệnh sắp tuyệt. Tự chế để dùng, chỉ gọt vỏ và đầu nhọn, cắt làm 4 miếng, nấu chung với nước Phòng phong, Cam thảo, Đậu đen một lúc, nước cạn thì phụ tử chín, phơi khô để dùng, thế là đủ để khử độc mà công dụng của nó vẫn còn, nếu như chứng giả nhiệt thịnh thì tẩm với đồng tiện sao lên.
Bs Thu Huyền chia sẻ Nhận xét:
- Phụ tử là thuốc cốt yếu để bổ mạnh vào nguyên dương mà trừ 3 độc tà phong hàn và thấp. Đan Khê nói: “khí hư nhiệt lắm, gia thêm chút Phụ tử để cho thêm công hiệu của Sâm Kỳ, người béo mập có nhiều thấp cũng cứ dùng”.
- Sách Tập nghiệm nói “Chứng thũng vì tích sinh ra, tích hết mà thũng lại phát, nếu lại dùng thuốc lợi thì tiểu tiện lại càng bế, phần nhiều thầy thuốc đều bó tay, vì khí ở trung tiêu đã hư không thăng giáng được, bị hàn lãnh ngăn cách, chỉ dùng Phụ tử thì tiểu tiện mới thông được”
- Ngô Thụ nói “Bệnh thương hàn truyền biến đến 3 kinh âm và bệnh trúng hàn có ghé âm tà thì mình tuy nóng dữ mà lại thích đi trầm, nên dùng Phụ tử; chứng đau bụng lạnh toát mạch trầm tế, môi xanh, dái thọt thì kịp dùng nó ngay vì nó có sức khởi tử hồi sinh”
- Người đương thời hay cho Phụ tử rất nóng, Đại hoàng rất lạnh, ngại mà không dám dùng, để đến nỗi dương cực âm kiệt rồi mới dùng một cách miễn cưỡng, rút cục chẳng làm gì được, nào có biết hễ gặp chứng cực hàn cực nhiệt thì toàn dùng thuốc gì có sức mạnh để vãn hồi sự thế sắp nguy!
- Người giỏi dùng binh thì trong thiên hạ không có người binh yếu, người giỏi dùng thuốc thì trong thiên hạ không có vị nào là thuốc độc. Sách nói: ” Bệnh mạn tính mà dùng thuốc cấp cứu là làm rối đến trạng thái bình thường, bệnh cấp tính mà dùng thuốc hòa hoãn thì cứu không kịp”
Mọi ý kiến đóng góp và thắc mắc xin phép được gửi về:
? Facebook: Tuệ Y Đường
?Ths.Bs Trần Thị Thu Huyền
?⚕️ Bác sĩ Đoàn Dung
?Địa chỉ: 166 Nguyễn Xiển- Hạ Đình- Thanh Xuân- Hà Nội
?Hotline: 0789.502.555– 0789.503.555- 0789501555
