Cứu là một phương pháp sử dụng phổ biến trong y học cổ truyền. Y học cổ truyền nói chung thường sử dụng hai mảng lớn để điều trị các loại bệnh là dùng thuốc và không dùng thuốc
Đối với nhóm thủ thuật không dùng thuốc có rất nhiều phương pháp mang lại hiệu quả điều trị cao như Hỏa long cứu, Giác hơi,… Trong đó thủ thuật Cứu là một thủ thuật điển hình thường được sử dụng
Vậy Cứu là gì? Phương pháp thực hiện, hiệu quả sử dụng và những lưu ý khi sử dụng như thế nào? Hãy cùng Phòng khám Tuệ Y Đường tìm hiểu thông qua bài viết dưới đây!
????? Bạn đọc có bất cứ thắc mắc về vấn đề bệnh lý cơ xương khớp vui lòng liên hệ hotline: 0789.501.555 để được tư vấn trực tiếp!
1. Cứu là gì
- Đây là phương pháp dùng “ngải nhung” đốt lên để sản sinh ra sức nóng trên huyệt vị hoặc một vị trí nào đó trên cơ thể bệnh nhân
- “Ngải nhung” được bảo chế theo phương pháp YHCT, với nguyên liệu chính là Ngải cứu (tên gọi khác: Ngải diệp, thuốc ngải,..) sau khi thu hái được rửa sạch phơi khô trong bóng râm, tán mịn, loại bỏ gân cuống lá
- Lá ngải có vị đắng, tính ấm, tác dụng trừ hàn thấp, khai thông kinh lạc, giảm đau,.. Và ngải sau khi thu hoạch để càng lâu càng tốt
- Dạng sử dụng ngải nhung thường gặp là vê thành mồi ngải (to bằng hạt ngô, hạt đỗ đen hoặc hình nón) hoặc là cuộn thành điếu (điếu ngải có thể dài 20cm khẩu kính 1,5 cm hoặc được cắt ngắn thành các đoạn có chiều dài 3-5 cm)
2. Tác dụng
2.1 Tác dụng của ngải cứu
– Ôn kinh tán hàn: Lâm sàng thường dùng trị liệu hàn ngưng huyết trệ, thống kinh, kinh bế, vị quản thống, hàn sán phúc thống…
– Phù dương cố thoát:
- Dương khí bất túc, dương khí hạ hãm
- Lâm sàng trị liệu dương khí hư, thoát chứng và dương khí hạ hãm dẫn đến di niệu, sa trực tràng, sa tử cung, băng lậu, đới hạ, tiêu chảy mạn.
– Tiêu ứ tán kết:
- Khí là soái của huyết, huyết dựa vào khí để lưu thông, khí được ôn ấm thì lưu thông dễ dàng kéo theo huyết hành
- Cứu làm khí cơ thông sướng, dinh vệ điều hòa, ứ kết lâu ngày được tiêu tán. Trên lâm sàng dùng trị áp xe vú, lao hạch, anh lựu.
– Phòng bệnh bảo kiện:
- Bí quyết trường sinh của Nhật ghi nhận cứu huyệt túc tam lý có tác dụng phòng bệnh; y học cổ truyền gọi là “bảo kiện cứu”
- Cứu dưỡng sinh có thể kích thích chính khí trong cơ thể, nâng cao sức đề kháng, tăng cường tinh lực, trường thọ.
2.2 Tác dụng của cứu ngải
– Phương pháp này có tác dụng làm giãn cơ, giảm đau, lưu thông khí huyết, làm ôn ấm các huyệt đạo nên điều trị các bệnh lý thể hàn rất tốt
– Điếu ngải được hơ trên da gây nóng nhưng không làm bỏng rát da, nhiệt nóng được thấm sâu vào huyệt tạo nên cảm giác dễ chịu cho người bệnh
– Hương thơm của ngải còn giúp người bệnh an thần, định trí
– Thường dùng phối hợp cùng phương pháp điện châm để tăng hiệu quả điều trị
– Chủ trị các mặt bệnh lý như:
- Các chứng bệnh thuộc hàn chứng: Sợ lạnh, tay chân lạnh, hay bị lạnh bung, ho, hen suyễn, người bị đau bụng kinh thể hàn,…
- Các chứng đau như: đau do căng cơ, đau do thoái hóa cột sống, thoái hóa khớp, thoát vị đĩa đệm, viêm khớp, đau do rối loạn tiêu hóa,…
- Các bệnh thuộc hư chứng như: người mệt mỏi, cơ thể suy nhược, thở hụt hơi, tiêu hóa kém, tiêu chảy kéo dài, đi tiêu phân sống, viêm đại tràng, hạ huyết áp, tiểu đêm, thận dương hư, dễ bị cảm, hay đổ mồ hôi tay-chân,…
- Mất ngủ, ngủ không ngon giấc, rối loạn kinh nguyệt, bệnh lý dạ dày tá tràng, tăng cường sức đề kháng để chống lại bệnh tật,…
>>>>> Mời bạn đọc tham khảo bài viết: Điều trị cảm mạo phong hàn bằng đông y hiệu quả
3. Cách thực hiện
– Đối với dạng dùng là mồi ngải có 2 cách thực hiện, đó là cứu gián tiếp và trực tiếp.
- Cứu trực tiếp: đặt trực tiếp mồi ngải đã được đốt nóng lên trực tiếp bề mặt da của bệnh nhân.
- Cứu gián tiếp: là đặt lát gừng/ tỏi/ lớp muối lên da rồi đặt mồi ngải lên và đốt nóng( có thể thay lát gừng bằng gừng xay nhuyễn và nặn thành hình quân cờ rồi đặt mồi ngải lên).
– Đối với dạng dùng là điếu ngải:
- Người thực hiện cầm điếu ngải đã được đốt hơ trên bề mặt da và cách da trung bình 3-5cm trong thời gian 5-10 phút cho đến khi vùng da được cứu ửng đỏ
- Hoặc cầm điếu ngải đốt cháy hơ trên huyệt, nâng lên hạ xuống cho đến khi da nóng đỏ, cách này được gọi là cứu sẻ mổ
- Trong quá trình làm thường xuyên gạt bỏ tàn để tránh bỏng cho bệnh nhân
- Hiện tại ngoài cầm điếu ngải, thì còn có thể sử dụng các dụng cụ là hộp cứu ngải
- Việc sử dụng hộp cứu ngải vừa tiện lợi có thể cứu đồng thời nhiều vị trí vừa đảm bảo được tác dụng điều trị, ngoài ra hộp có lớp lưới ngăn không cho tàn rơi xuống bề mặt da nên tránh được bỏng
4. Chỉ định
– Phương pháp cứu ngải dùng sức nóng là chủ yếu để điều hòa khí huyết trong kinh lạc
– Theo lý luận Y học cổ truyền, bệnh có tính hàn thì phải dùng nhiệt để chữa. Cứu là một trong những cách hiệu quả để đem nhiệt vào trong cơ thể
– Chỉ định của phép cứu phù hợp với tất cả các bệnh lý hoặc rối loạn thể hàn theo Đông Y. Các bệnh lý này bao gồm cả hư hàn và thực hàn
- Thực hàn: Bệnh lý sinh ra do nhiễm khí lạnh, thời tiết lạnh, đồ ăn sống lạnh vào cơ thể. Bệnh thuộc nhóm này có thể kể đến như: Đau và co cơ do lạnh, đau và co cơ do lạnh, liệt dây thần kinh VII ngoại vi do lạnh, tiêu chảy phân sống …
- Hư hàn: Theo Y học cổ truyền thì “Dương hư sinh hàn”. Bệnh lý nhóm hư hàn do khí huyết kém sinh ra chứng tay chân lạnh hay bị tiêu chảy, hay tự đổ mồ hôi,… Các nhóm bệnh lý như: Rối loạn kinh nguyệt ở nữ, di tinh, liệt dương ở nam
5. Chống chỉ định
Phương pháp cứu ngải không được áp dụng cho một số trường hợp sau đây:
- Các bệnh lý được chẩn đoán thể nhiệt theo Y học cổ truyền
- Bệnh nhân có tiền sử dị ứng hoặc kích ứng với một số miếng lót như gừng, tỏi,…
- Không cứu bỏng, cứu gián tiếp ở một số vùng liên quan đến thẩm mỹ và chức năng cao như vùng mặt, vùng mắt, các vùng khớp
>>>> Mời bạn đọc tham khảo thêm bài viết: Hỏa long cứu – Phương pháp phối hợp 3 trong 1
6. Lưu ý khi dùng phép cứu
- Thầy thuốc khi làm cần lựa chọn tư thế đúng, phù hợp, bộc lộ rõ đc phần cứu. Tốt nhất vùng cứu cần hướng lên trên, mặt da nằm ngang
- Trước khi làm, bệnh nhân cần được để ở tư thế thoải mái. Trong quá trình làm, bệnh nhân không xoay thay đổi tư thế gây bỏng
- Khi thực hiện phương pháp này thầy thuốc cần tập trung vào điếu ngải và vị trí cần cứu, tránh làm bỏng, rơi tro lên người bệnh. Tốt nhất nên đặt tay còn lại cùng với mặt da người bệnh để cảm nhận độ nóng
- Khi cứu gián tiếp với gừng/ tỏi tránh để bề mặt da bị phồng lên. Nếu xuất hiện nóng rát, phồng da cần dừng lại, loại bỏ mồi ngải khỏi bề mặt da và làm mát( ngâm rửa, chườm khăn mát, rửa liên tục dưới vòi nước sạch mát,..)
- Không cứu ở những vị trí nguy hiểm như các giác quan, niêm mạc, đặc biệt là niêm mạc vùng mắt. Không cứu khi bệnh nhân sốt, không cứu ở các vị trí vết thương hở
- Thời gian thực hiện chỉ từ 2 – 3 phút/ huyệt, không nên lạm dụng cứu quá lâu trên một huyệt
- Đối với các trường hợp bệnh nhân mắc dị cảm hoặc giảm cảm giác nhiệt cần chú ý để tránh gây bỏng da cho bệnh nhân
- Tránh gió và nước sau khoảng 2 tiếng thực hiện phương pháp này cho bệnh nhân
Trên đây là bài viết chia sẻ về phép cứu – một trong những phương pháp chữa bệnh không dùng thuốc của Y học cổ truyền, có hiệu quả đối với các bệnh lý do hàn tà gây ra
Bài viết được tham vấn chuyên môn bởi Bs CKI Nguyễn Nhật Minh
Mọi ý kiến đóng góp và thắc mắc xin phép được gửi về:
Facebook: Tuệ Y Đường
Bác sĩ CKI: Nguyễn Nhật Minh
Bác sĩ: Đoàn Dung
Địa chỉ: 166 Nguyễn Xiển – Hạ Đình – Thanh Xuân – Hà Nội
Hotline: 0789.502.555 – 0789.503.555 – 0789.501.555
Người viết: Bs Thúy Hạnh
