Progesterone là hormone sinh dục nữ, được sản xuất chủ yếu ở buồng trứng sau khi rụng trứng xảy ra. Đây là hormone quan trọng trong việc duy trì chu kỳ kinh nguyệt và đặc biệt là chuẩn bị cho quá trình mang thai ở người phụ nữ.
Kể từ khi bắt đầu dậy thì, mỗi tháng buồng trứng sẽ giải phóng một quả trứng. Nếu thụ tinh không xảy ra, hoàng thể – một tuyến nội tiết có nhiệm vụ sản xuất hormone, trong đó có progesterone – bị phá vỡ.
Dẫn tới nồng độ progesterone giảm đi, đến một mức độ nào đó sẽ không còn đủ để duy trì lớp niêm mạc tử cung khiến chúng vỡ ra và tạo thành kinh nguyệt.
Nếu thụ tinh xảy ra, progesterone sẽ tiếp tục làm dày thêm lớp niêm mạc tử cung, kích thích các tuyến tiết ra chất dinh dưỡng để nuôi trứng, duy trì thai kỳ.
1. Vai trò của hormone progesterone với cơ thể
BS.CKII.Trần Thu Huyền cho biết Progesterone trong cơ thể người phụ nữ có các nhiệm vụ sau:
– Điều hòa chu kỳ kinh nguyệt;
– Chuẩn bị lớp lót niêm mạc tử cung để trứng làm tổ;
– Duy trì lớp niêm mạc tử cung trong suốt thai kỳ;
– Ngăn sự rụng trứng tiếp tục xảy ra cho tới khi thai kỳ chấm dứt;
– Ngăn chặn việc thụ tinh nhiều hơn 1 quả trứng cùng lúc;
– Ngăn các cơn co tử cung, giúp cổ tử cung của mẹ bầu luôn đóng kín;
– Kích thích các mô vú để thúc đẩy sự tiết sữa, chuẩn bị sẵn sàng để sản xuất sữa;
– Tăng cường sự co bóp của cơ vùng chậu để chuẩn bị cho quá trình chuyển dạ.
Ở nam giới, progesterone được sản xuất một lượng nhỏ giúp ích cho việc sản xuất tinh trùng
2. Nồng độ progesterone bình thường là bao nhiêu?
Nồng độ progesterone tương đối thấp trước khi rụng trứng và thường tăng lên sau quá trình này. Progesterone sẽ tiếp tục tăng lên nếu xảy ra hiện tượng thụ tinh hoặc giảm đi nếu xuất hiện chu kỳ kinh nguyệt.
Nếu nồng độ progesterone không tăng – giảm hằng tháng, điều này báo hiệu bạn đang có vấn đề về rụng trứng, kinh nguyệt hoặc cả hai. Chúng có thể dẫn tới hậu quả đáng tiếc là vô sinh ở nữ giới.
Phụ nữ trải qua nhiều lần mang thai hoặc sinh đôi, sinh ba,… thường có nồng độ progesterone cao hơn tự nhiên so với những phụ nữ chưa có con.
3. Tại sao nồng độ progesterone giảm?
Cũng theo BS.Thu Huyền nồng độ progesterone trong máu có thể giảm vì những nguyên do sau:
– Nhiễm độc thai nghén, tiền sản giật hoặc do mang thai muộn;
– Suy giảm chức năng buồng trứng;
– Vô kinh;
– Thai ngoài tử cung;
– Sảy thai.
4. Tại sao nồng độ progesterone tăng?
Nguyên nhân khiến progesterone tăng bất thường có thể bao gồm:
– U nang buồng trứng;
– Mang thai không thành công;
– Một dạng ung thư buồng trứng;
– Progesterone được sản xuất quá mức bởi tuyến thượng thận;
– Ung thư tuyến thượng thận;
– Tăng sản thượng thận bẩm sinh (CAH).
5. Hiện tượng thiếu hụt hormone progesterone
5.1 Triệu chứng progesterone thấp
– Đau đầu hoặc đau nửa đầu;
– Thay đổi về tâm trạng, bao gồm lo lắng hay trầm cảm;
– Chu kỳ kinh nguyệt không đều;
– Giảm ham muốn tình dục;
– Chảy máu tử cung bất thường ở phụ nữ không mang thai.
5.2 Progesterone thấp có nguy hiểm không?
Hormone progesterone rất quan trọng với phụ nữ trong thời kỳ sinh nở. Nồng độ progesterone thấp đồng nghĩa với việc bạn sẽ gặp một số khó khăn khi mang thai. Cụ thể:
– Khi hiện tượng rụng trứng xảy ra, nồng độ progesterone tăng lên giúp làm dày thành tử cung, sẵn sàng cho trứng làm tổ. Nếu thiếu progesterone, lớp niêm mạc không đủ dày, trứng sẽ không thể làm tổ và thai kỳ không xảy ra;
– Phụ nữ mang thai vẫn cần progesterone để duy trì lớp niêm mạc tử cung cho tới khi em bé chào đời.
Cơ thể sẽ tiếp tục sản xuất hormone này và gây ra các triệu chứng bình thường của thai kỳ như đau ngực và buồn nôn. Nếu nồng độ progesterone quá thấp, tử cung có thể không đủ khả năng để duy trì sự phát triển của thai;
– Thiếu hụt progesterone có thể tiềm ẩn nguy cơ sản phụ bị thai ngoài tử cung, dẫn tới sảy thai hoặc thai chết lưu;
– Không có progesterone để bổ sung thì estrogen có thể trở thành hormone chủ đạo, gây ra các triệu chứng như:
+ Tăng cân;
+ Giảm ham muốn tình dục;
+ Trầm cảm;
+ Hội chứng tiền kinh nguyệt, chu kỳ kinh nguyệt không đều, máu kinh ra nhiều;
+ Xơ nang tuyến vú;
+ Vấn đề về túi mật.
5.3 Làm gì khi bị progesterone thấp?
Phụ nữ khi có nồng độ progesterone thấp thường không biểu hiện triệu chứng gì đáng ngại và có thể không cần điều trị. Tuy nhiên nếu bạn mong muốn có con thì nên tìm đến liệu pháp hormone thay thế.
Liệu pháp này giúp làm tăng nồng độ progesterone và làm dày niêm mạc tử cung, tăng cơ hội mang thai và đem đến một thai kỳ khỏe mạnh.
Phụ nữ bị rối loạn kinh nguyệt và chảy máu vùng kín bất thường cũng có thể cải thiện những triệu chứng này bằng cách sử dụng liệu pháp hormone thay thế.
Đối với trường hợp điều trị các triệu chứng nghiêm trọng của thời kỳ mãn kinh, liệu pháp này thường kết hợp cả estrogen và progesterone, bởi nếu dùng estrogen mà không đi kèm progesterone sẽ làm tăng nguy cơ mắc ung thư nội mạc tử cung.
Các phương pháp bổ sung progesterone trong liệu pháp hormone bao gồm:
– Kem và gel: Sử dụng tại chỗ hoặc âm đạo;
– Thuốc đặt: Thường sử dụng để điều trị progesterone thấp gây các vấn đề về sinh sản;
– Thuốc uống.
Liệu pháp hormone chống chỉ định với các trường hợp phụ nữ có tiền sử:
– Ung thư vú;
– Ung thư nội mạc tử cung;
– Bệnh gan;
– Cục máu đông;
– Đột quỵ.
Sử dụng liệu pháp hormone thay thế có thể gây một số tác dụng phụ như đau tim, đột quỵ, hình thành cục máu đông, vấn đề về túi mật và một số loại ung thư vú.
Do vậy trước khi dùng liệu pháp này người bệnh cần tham khảo kỹ ý kiến bác sĩ.
Nếu lo ngại tác dụng phụ của liệu pháp hormone, bệnh nhân có thể tìm đến các biện pháp tăng progesterone tự nhiên như:
– Tăng cường bổ sung thực phẩm giàu vitamin B, C;
– Ăn nhiều thực phẩm giàu kẽm, vd động vật có vỏ như tôm, ngao,…;
– Kiểm soát căng thẳng: Khi bị căng thẳng, cơ thể sẽ sản sinh cortisol thay vì progesterone.
Các yếu tố ảnh hưởng đến lựa chọn cách điều trị u xơ tử cung
6. Progesterone ở nam giới
Progesterone được biết đến nhiều hơn như là một hormone sinh dục ở nữ giới, tuy nhiên nam giới cũng cần progesterone để sản xuất testosterone ở tuyến thượng thận và tinh hoàn.
Nồng độ progesterone ở nam giới tương tự nữ giới trong giai đoạn nang trứng đang chuẩn bị giải phóng trứng.
Các triệu chứng progesterone thấp ở nam giới gồm có:
– Giảm ham muốn tình dục;
– Rụng tóc;
– Tăng cân;
– Mệt mỏi;
– Phiền muộn;
– Gynecomastia (bệnh vú to ở nam giới);
– Rối loạn cương dương;
– Bất lực;
– Mất xương;
– Mất cơ bắp.
Nam giới có nồng độ progesterone thấp sẽ có các nguy cơ cao bị những bệnh sau:
– Loãng xương;
– Viêm khớp;
– Ung thư tuyến tiền liệt;
– Tắc nghẽn cổ bàng quang.
Nồng độ progesterone ở nam giới sẽ bắt đầu suy giảm khi nam giới già đi.
Vai trò của Progestogen trong phòng ngừa sinh non
Sinh non là tình trạng xảy ra khi trẻ ra đời trước tuần thứ 37 của thai kỳ. Trẻ sinh non thường có nhiều vấn đề về sức khỏe hơn so với những trẻ sinh đủ tháng (sinh từ tuần 39 – 40 của thai kỳ).
Theo kết quả của nhiều nghiên cứu, progestogen có thể giúp phòng ngừa sinh non cho một số phụ nữ.
1. Sinh non là gì?
Sinh non là tình trạng xảy ra khi trẻ được sinh ra trước tuần thứ 37 của thai kỳ.
Có khoảng 70% các ca sinh non xảy ra một cách tự nhiên, 30% các ca sinh non còn lại có thể do các do các quyết định y khoa hoặc là kết quả của các bệnh lý trên người mẹ hoặc thai nhi (tiền sản giật, nhau thai tiền đạo, thai chậm phát triển trong tử cung,…).
Sinh non là nguyên nhân hàng đầu gây khuyết tật về thần kinh và tử vong cho trẻ sơ sinh. Những yếu tố làm tăng nguy cơ sinh non gồm: tiền sử sinh non trước đó, chảy máu âm đạo, mang đa thai, chỉ số khối cơ thể (BMI) thấp, nhiễm trùng đường sinh dục,…
2. Tác dụng của Progestogen trong phòng ngừa sinh non
Progestogen là 1 trong 5 loại hormone steroid. Progestogen được chia thành 2 nhóm, nhóm ngoại sinh (progestin) và nhóm nội sinh (progesterone).
Progesterone là một hormone được cơ thể tạo ra, đóng vai trò quan trọng trong suốt thai kỳ. Trong giai đoạn đầu, progesterone giúp tử cung phát triển và giảm hiện tượng co bóp, giúp giảm nguy cơ sảy thai (vì nếu cơn co tử cung xảy ra trong giai đoạn đầu của thai kỳ có thể dẫn tới sảy thai – tình trạng thai chết trong tử cung trước 20 tuần).
Đối với giai đoạn sau của thai kỳ, progesterone giúp tuyến vú phát triển để sẵn sàng tiết sữa và giúp phổi hoạt động tốt hơn để cung cấp nhiều oxy hơn cho sự phát triển của thai nhi.
Đồng thời, progesterone cũng điều chỉnh các phản ứng miễn dịch bằng việc giảm sản xuất các cytokine tiền viêm và giãn cơ trơn, từ đó ngăn chặn hoạt động của oxytocin và ức chế sự hình thành của phản ứng kích hoạt co cơ trơn tử cung. Đặc biệt, progesterone còn ngăn cản quá trình tự hủy của tế bào màng bào thai.
Có 2 dạng sử dụng progesterone trong phòng ngừa sinh non là:
Progesterone đặt âm đạo
Giảm nguy cơ sinh non trong trường hợp phụ nữ mang đơn thai và có cổ tử cung ngắn.
Cổ tử cung ngắn nghĩa là chiều dài kênh cổ tử cung ngắn hơn bình thường (<20mm), dẫn đến hiện tượng cổ tử cung mở sớm hơn, trước khi thai nhi sẵn sàng chào đời.
Bác sĩ có thể chỉ định sản phụ sử dụng progesterone đặt âm đạo gel, dạng viên đạn hay viên nang.
Ưu điểm của progesterone đặt âm đạo là khả dụng sinh học trên tử cung cao vì tác dụng lên tử cung trước khi chuyển hóa lần đầu ở gan.
Tuy vậy, progesterone đặt âm đạo cũng có thể gây kích ứng âm đạo gây khó chịu, nhưng tác dụng phụ toàn thân ít hơn.
Và do progesterone đặt âm đạo có thời gian bán thải khoảng 13 giờ nên thường được đặt mỗi ngày, liều dùng 90 mg – 400 mg;
Progesterone tiêm
Giảm nguy cơ sinh non trong trường hợp đơn thai có tiền sử sinh non, loại progesterone này có thành phần là 17 alpha-hydroxyprogesterone caproate (còn gọi là 17P).
Bác sĩ thường chỉ định sử dụng progesterone tiêm cho thai phụ bắt đầu từ tuần 16 – 24 và cho đến tuần 36 của thai kỳ.
Thuốc chích ngừa là Makena (một loại biệt dược) hoặc hợp chất pha trộn (sử dụng cho những trường hợp bị dị ứng với thành phần của Makena). Khi tiêm thuốc, thai phụ có thể có cảm giác khó chịu ở vị trí tiêm.
Lưu ý: Điều trị bằng progestogen không áp dụng trong trường hợp mang đa thai mà chỉ áp dụng cho đơn thai.
Sinh non là nguyên nhân chủ yếu gây tử vong chu sinh và các bệnh lý khác.
Progestogen đóng vai trò quan trọng trong ngăn ngừa sinh non tự phát ở 2 nhóm phụ nữ: phụ nữ có tiền sử sinh non, mang đơn thai và phụ nữ mang đơn thai có cổ tử cung ngắn.
Khi dùng Progestogen để phòng ngừa sinh non, thai phụ cần tuân thủ đúng chỉ định của bác sĩ.
Progesterone đóng vai trò quan trọng đối với sức khỏe cả nam và nữ giới, đặc biệt ảnh hưởng rất lớn đến khả năng sinh sản của phụ nữ.
Khi nhận thấy bất kỳ dấu hiệu progesterone thấp nào của cơ thể, đặc biệt nếu bạn đang muốn có con thì nên đi khám bác sĩ sớm để xác định rõ tình trạng của mình và kịp thời có biện pháp can thiệp.
Mọi thắc mắc cần giải đáp các bạn có thể liên hệ trực tiếp với BS.CKII.Trần Thu Huyền hoặc Đông y Tuệ y đường qua số hotline 0789503555 để được hỗ trợ kịp thời
