Dị dạng sinh dục là những bất thường về cấu trúc của cơ quan sinh dục, do sự rối loạn quá trình biệt hóa các bộ phận sinh dục trong thời kỳ bào thai. Ở bạn gái, những dị dạng sinh dục thường liên quan đến một số cơ quan như âm đạo, tử cung, vòi trứng… Bất kỳ một dị dạng nào đều có thể ảnh hưởng đến hoạt động tình dục cũng như chức năng sinh sản của bạn gái. Hãy cùng Phòng Khám Đông y Tuệ Y Đường tìm hiểu về vấn đề này nhé!
Phân loại dị dạng sinh dục
Phân nhóm dị dạng sinh dục mà BS Trần Thu Huyền chia sẻ theo các giai đoạn biệt hoá đưòng sinh dục
- Giữa tuần thứ 3 và tuần thứ 6, ống Muller còn chưa xuất hiện. Có dị dạng tử cung một sừng kèm theo thiếu một thận một bên, càng hay gặp nếu bất thường xảy ra sớm.
- Tuần thứ 6, ống Muller phát triển. Nếu dị dạng xuất hiện tuần thứ 6-9, gây ra tử cung giả một sừng. Mầm tử cung bên đối diện có nếu bất thường xảy ra muộn. Nếu sớm sẽ có liên quan đên thận.
- Tuần 10-13, hai ống Muller tiến gần vào đường giữa. DỊ dạng liên quan đến sự phối hợp hai ống này, gây ra tử cung hai sừng.
- Sau tuần 13, dị dạng liên quan đến pha mất vách ngăn tạo ra tử cung có vách ngăn. Dị dạng tiết niệu không thể gặp ở pha này.
Phân loại dị dạng sinh dục theo vị trí các bộ phận cơ quan sinh dục
Dị dạng sinh dục ngoài (âm hộ, màng trinh, tầng sinh môn): Hiếm gặp, thường phát hiện khi đẻ ra. Các bác sĩ nhi khoa biêt rõ hơn bác sĩ phụ khoa.
- Dính môi bé: phát hiện có hệ thống khi đẻ ra. Nếu có thì điều trị ngay, dùng dụng cụ tách ra. Khi phát hiện lớn tuổi phải tiến hành phẫu thuật tách ra.
- Màng trinh không thủng: cần được phát hiện khi đẻ ra như là phát hiện các dị tật hậu môn. Ở trẻ sơ sinh có thể gây ra khối đau ở tiểu khung do ứ máu kinh ở trẻ sơ sinh, màng trinh căng phồng.
- Siêu âm cho phép chấn đoán ứ dịch tử cung âm đạo. Cần phải rạch màng trinh. Sau tuổi dậy thì, màng trinh không thủng biểu hiện bằng vô kinh, đau bụng, các đặc điểm sinh dục phụ bình thường. Khám âm hộ có thế chan đoán xác định.
Dị dạng sinh dục ở âm hộ:
- Ái nam, ái nữ giả nữ: bộ phận sinh dục ngoài ít nhiều giống nam trong khi có buồng trứng.
- Ái nam, ái nữ giả nam: người bệnh có tinh hoàn nhưng có các đặc điểm sinh dục giống nữ (tinh hoàn nữ tính).
Dị dạng sinh dục ở âm đạo:
- Không có âm đạo bẩm sinh dị tật do không phát triển phần âm đạo của ống Muller, âm hộ bình thường, tiền đình hơi lõm xuống, tử cung hầu như không có (hội chứng Rokitansky) nhưng có thể bình thường, thậm chí vẫn hoạt động mạnh gây ứ máu kinh ở tử cung.
- Vách ngăn ngang âm đạo: thường nằm ở 1 /3 trên hay giữa âm đạo. Vách ngăn có thể thủng thì không gây triệu chứng ứ máu kinh hay đau khi giao hợp. Nếu không thủng gây ứ máu kinh, gây vô kinh nguyên phát. Điều trị phẫu thuật vách ngăn.
- Vách ngăn dọc âm đạo: vách ngăn có thể toàn phần hay một phần, thường kết hợp với bât thường tử cung (1/6 trường hợp dị dạng tử cung) hay đường tiết niệu. Có thê không có triệu chứng, tình cờ phát hiện khi khám phụ khoa thông thường, hoặc gây đau khi giao hợp, có vấn đề trong sản khoa, ứ dịch trong trường hợp âm đạo tịt. Điều trị bằng phẫu thuật cắt vách ngăn.
Dị dạng sinh dục ở tủ cung: (Phân loại của Musset): Tử cung không phát triển (không có tử cung), Hai tử cung, Tử cung có vách ngăn, Tử cung thông, Tử cung thiểu sản
Dị dạng sinh dục ở buồng trứng:
- Hầu hết các bất thường về phát triển:
- Không có buồng trứng hoàn toàn hay gần hoàn toàn (hội chứng Turner).
- Không có một bên buồng trứng kết hợp với không có vòi trứng và thận bên đối diện.
- Buồng trứng thừa.
- Vị trí buồng trứng bất thường: có thể nằm ở thắt lưng, hố chậu hay bẹn.
- Cấu trúc bất thường kiểu buồng trứng tinh hoàn lý giải cho tình trạng ái nam ái nữ.
Dị dạng sinh dục vòi trứng:
- Không có toàn bộ hai vòi trứng.
- Không có một vòi trứng, một nửa thân tử cung, hoặc không có buồng trứng cùng bên.
- Thừa vòi trứng, thừa loa vòi.
Phân loại dị dạng sinh dục theo lâm sàng
Vô kinh thứ phát không đau: hội chứng Rokitansky, không có eo và cổ tử cung.
Vô kinh thứ phát gây đau: âm đạo hẹp. Vách ngăn ngang âm đạo, không có cổ tử cung.
Đau bụng kinh một bên: tử cung hai sừng, hai cổ tử cung tịt, tử cung có vách ngăn không cân, tử cung giả một sừng.
Sảy thai đẻ non liên tiếp: tử cung có vách ngăn, tử cung hai sừng.
Đau khi giao hợp: vách ngăn âm đạo, bất thường màng trinh.
Phát hiện tình cờ nếu bệnh cảnh lâm sàng không rõ ràng, từ từ.
Chẩn đoán dị dạng sinh dục
Lý do đến khám bệnh của dị dạng sinh dục
Ngoài thời kỳ thai nghén dị dạng sinh dục có thê phát hiện vì những lý do:
- Vô kinh nguyên phát.
- Đau bụng kinh nguyên phát không tìm được nguyên nhân, điêu trị không kêt quả.
- Vô sinh.
- Đẻ non liên tiếp.
- Đau khi giao hợp.
- Vách ngăn âm đạo.
- Dị dạng thành âm đạo: phồng.
- Không âm đạo.
- Hai cổ tử cung.
- Không có cổ tử cung.
Trong khi có thai có thể chẩn đoán dị dạng khi:
- Sảy thai đẻ non liên tiếp.
- Ngôi thai bất thường liên tiếp.
- Tai biến trong sỗ rau: chảy máu hay rau cầm tù.
- Hiếm gặp khi có tai biến nặng nề: khi có thai chảy máu trong do vỡ sừng tử cung kém phát triển, giả một sừng, hay hội chứng cấp ở bụng do xoắn tử cung có thai (không có dây chằng bấm sinh).
Dị dạng tử cung và rối loạn chức năng sinh sản:
- Vô sinh do dị dạng, thiểu sản tử cung.
- Thai nghén gây sẩy thai, đẻ non do dị dạng từng phần như hở eo tử cung, vỡ ối sớm do ngôi bất thường.
- Chuyển dạ: ngôi bất thường, đẻ khó cơ học, mổ và thủ thuật lấy thai.
- Bong rau: chảy máu, sót rau.
Xét nghiệm trong dị dạng sinh dục
Theo lý thuyết có nhiều xét nghiệm chẩn đoán dị dạng sinh dục nhưng chỉ định theo từng trường hợp cụ thê:
- Chụp tử cung vòi trứng: đánh giá được tình trạng tử cung nhưng không cho phép khang định loại dị dạng. Thiểu sản tử cung thường kết hợp vói dị dạng. Tiên lượng sản khoa rất tồi. Xét nghiệm này còn cho biết tình trạng vòi trứng và cổ tử cung.
- Soi buồng tử cung: cho phép thăm dò buồng tử cung nhưng chưa phải chẩn đoán chính xác dị dạng trong tất cả trường hợp. Tuy nhiên đó là một xét nghiệm cần thiết. Cho phép điều trị vách ngăn tử cung.
- Siêu âm: cho phép đánh giá bờ ngoài và trong lòng tử cung, tinh trạng phần phụ.
- Soi ổ bụng: cho phép khẳng định chẩn đoán dị dạng tử cung, cho biết loại dị dạng và cả những tổn thương phối hợp để có tiên lượng đúng trong sản: lạc nội mạc tử cung. Tuy nhiên xét nghiệm này không phải làm hệ thống. Nó cần thiết trong trường hợp tử cung giả một sừng để xác định loại dị dạng nào và tử cung có vách ngăn mà chẩn đoán chưa rõ ràng dưới siêu âm.
- UIV: xét nghiệm này mất vai trò từ khi có siêu âm có thể nhìn thấy hố thận, chẩn đoán thận lạc chỗ, thiểu sản thận. Trong trường hợp thận thiểu sản UIV vẫn cần thiết để xác định tình trạng giải phẫu và chức năng thận còn lại. Xét nghiệm cần thiết trong trường hợp dị dạng xuất hiện sớm theo sự biệt hoá thiểu sản tử cung, hội chứng Rotansky, tử cung hai sừng, hai cổ tử cung tịt. Trong các thể khác (tử cung hai sừng một cổ, tử cung có vách ngăn) xét nghiệm này không cần thiết bởi vì không có dị dạng tiết niệu phối hợp.
Chỉ định xét nghiệm:
- Ngoài soi ổ bụng để khẳng định loại dị dạng, siêu âm là một xét nghiệm tiện lợi, cần thiết trong xét nghiệm chẩn đoán dị dạng tử cung âm đạo.
- Chụp tử cung vòi trứng không chỉ định trong trường hợp không âm đạo, không cho phép chẩn đoán phân biệt tử cung một sừng và giả một sừng. Nó cho phép chẩn đoán tử cung đôi nhưng không phân biệt được tử cung hai sừng hay tử cung có vách ngăn.
- Soi buồng tử cung cũng còn cân nhắc nhiều, mặc dù hiện nay với tiến bộ kỹ thuật, khi soi có thể cắt vách ngăn tử cung.
- Siêu âm cho phép phân biệt tất cả các loại tử cung dị dạng (theo lý thuyết). Cho phép khẳng định chẩn đoán hội chứng Rokitansky và tránh được soi ổ bụng không cần thiết. Nó cũng cho phép chẩn đoán tử cung một sừng thực sự và tử cung giả một sừng mà thường được chân đoán qua soi ô bụng và phân biệt được tử cung đôi (tử cung có vách ngăn hay tử cung hai sừng).
- Tuy nhiên không phải dễ, phải được bác sĩ có kinh nghiệm, máy móc hiện đại đảm bảo độ nét.
Can thiệp và xử trí dị dạng sinh dục
Do có các tiến bộ kỹ thuật về chẩn đoán và xử trí (cả về trang thiết bị, trình độ kỹ thuật và tay nghề) các dị dạng sinh dục (trừ những loại bất khả kháng).
Y học đã có thể làm các phẫu thuật để lấy lại được các chức năng sinh sản cho người bệnh có dị dạng ở cơ quan sinh dục nữ nhất là tử cung, vòi tử cung, âm đạo bằng các phẫu thuật tạo hình (như cắt vách thông buồng tử cung đủ để chứa thai, mổ nối ghép 2 buồng tử cung đôi thành một qua phẫu thuật Transamann, vi phẫu tạo hình loa vòi, mở thông loa vòi, nối lại 2 vòi tử cung sau cắt bỏ chỗ tắc… và cùng với kỹ thuật hỗ trợ sinh sản cao cấp IVF đã đem lại chức năng làm mẹ cho không ít các bà mẹ đã được can thiệp đúng lúc, đúng thời điểm, tuổi sinh đẻ.
Bạn đọc có thắc mắc có thể liên hệ tới Bác sĩ CKII Trần Thu Huyền hoặc Phòng Khám Đông y Tuệ Y Đường nhé!
