Dậy thì sớm là gì? Nguyên nhân và các hệ luỵ với sức khoẻ

Dậy thì sớm là khi cơ thể trẻ bắt đầu thay đổi thành người trưởng thành (dậy thì) quá sớm. Khi dậy thì bắt đầu trước 8 tuổi ở bé gái và trước 9 tuổi ở bé trai, nó được coi là dậy thì sớm.

Tuổi dậy thì bao gồm sự phát triển nhanh chóng của xương và cơ bắp, thay đổi hình dạng và kích thước cơ thể và phát triển khả năng sinh sản của cơ thể.

Nguyên nhân của dậy thì sớm thường không thể được tìm thấy. Hiếm khi, một số điều kiện, chẳng hạn như nhiễm trùng, rối loạn hormone, khối u, bất thường hoặc chấn thương não, có thể gây ra dậy thì sớm.

Điều trị cho dậy thì sớm thường bao gồm thuốc để trì hoãn sự phát triển hơn nữa.

Triệu chứng của dậy thì sớm

Theo BS.CKII.Trần Thu Huyền các dấu hiệu và triệu chứng dậy thì sớm bao gồm sự phát triển sau đây trước 8 tuổi ở trẻ gái và trước 9 tuổi ở trẻ trai.

– Tăng trưởng vú và thời kỳ đầu tiên ở trẻ gái

– Tinh hoàn và dương vật mở rộng, lông mặt và giọng nói trầm

– Lông mu hoặc lông nách

– Phát triển nhanh

– Mụn

– Mùi cơ thể người lớn

Các giai đoạn phát triển tuổi dậy thì

Mỗi giai đoạn phát triển của tuổi dậy thì lại có những biểu hiện khác nhau ở nam và nữ. Các giai đoạn này được các nhà chuyên môn phát hiện và đánh giá thời gian xác định khác nhau, và hiện nay chúng còn được gọi là giai đoạn Tanner.

Giai đoạn Tanner 1

Giai đoạn 1 của tuổi dậy thì mô tả ngoại hình của trẻ trước khi xuất hiện bất cứ dấu hiệu nào của tuổi dậy thì. Vào cuối của giai đoạn này, não bộ mới bắt đầu gửi những tín hiệu đặc biệt cho cơ thể để chuẩn bị quá trình thay đổi.

Trong giai đoạn này, vùng dưới đồi bắt đầu tiết ra hormone giải phóng gonadotropin (GnRH). GnRH di chuyển đến khu vực tuyến yên – vùng nhỏ dưới não có khả năng tạo ra các hormone kiểm soát các tuyến khác trong cơ thể.

Tuyến yên cũng là tuyến tiết ra 2 loại hormone là LH và FSH, giúp điều hòa, kích thích sự phát triển của tuyến sinh dục bao gồm buồng trứng và tinh hoàn một cách đồng bộ.

Các tín hiệu của não bộ có thể bắt đầu gửi các tín hiệu vào giai đoạn 8 tuổi ở trẻ nữ, hay tầm 9-10 tuổi ở trẻ nam. Tuy nhiên, sẽ không có bất cứ thay đổi nào có thể nhận ra trong thời điểm này.

Bạn đọc có vấn đề về phụ khoa có thể liên hệ trực tiếp đến hotline 0789503555 để được hỗ trợ!

Giai đoạn Tanner 2

Giai đoạn 2 đánh dấu quá trình bắt đầu phát triển các thay đổi về mặt thể chất. Hormone bắt đầu gửi các tín hiệu đi khắp cơ thể.

*Trẻ nữ:

– Dấu hiệu đầu tiên có thể bắt đầu từ khoảng 9-11 tuổi. Những dấu hiệu có thể thấy sớm nhất như phát triển núm vú, gây ngứa hoặc cảm giác mềm. Đây là điều hoàn toàn bình thường. Việc phát triển vú cúng sẽ khác biệt về kích cỡ và tốc độ. Đôi khi bạn có thể thấy núm vú bên này lớn hơn hay nhỏ hơn bên kia. Vùng quanh núm vú (quầng vú) cũng nở ra và sẫm màu hơn.

– Một trong những dấu hiệu cũng rất dễ nhận ra là lông mu – phần lông trên môi âm đạo cũng bắt đầu mọc lên. Vùng tử cung cũng phát triển lớn hơn.

– Theo nghiên cứu, trẻ nữ có chỉ số BMI cao sẽ tiến triển giai đoạn này sớm hơn, và trẻ nữ da đen cũng sẽ phát triển sớm hơn trẻ nữ da trắng.

*Trẻ nam:

– Ở trẻ nam, dậy thì thường bắt đầu vào khoảng tuổi 11. Dấu hiệu đầu tiên có thể nhận ra là tinh hoàn và da quanh tinh hoàn (da bìu) bắt đầu nở to. Đồng thời, lông mu vùng quanh gốc dương vật cũng bắt đầu mọc lên.

Giai đoạn Tanner 3

Đây là giai đoạn các thay đổi thể chất xuất hiện rõ ràng.

*Trẻ nữ

Các thay đổi thể chất xuất hiện thường sau 12 tuổi, bao gồm:

– Núm vú tiếp tục nở ra và phát triển hơn

– Lông mu dày hơn và xoăn hơn

– Lông nách bắt đầu hình thành

– Dấu hiệu của mụn bắt đầu xuất hiện ở trên mặt hay ở lưng

– Giai đoạn tăng chiều cao nhanh nhất (có thể lên đến hơn 8cm mỗi năm)

– Hông và đùi bắt đầu tích mỡ

*Trẻ nam

Các thay đổi thể chất xuất hiện thường sau 13 tuổi, bao gồm:

– Dương vật dài ra, tinh hoàn lớn hơn

– Mô vú có thể bắt đầu hình thành dưới núm vú (điều bình thường với nam trong độ tuổi thiếu niên và thường biến mất trong một vài năm)

– Giấc mơ “ướt át” vào ban đêm, trạng thái xuất tinh lúc ngủ

– Giọng bắt đầu thay đổi, cảm giác bị vỡ giọng và từ tông cao hạ xuống tông giọng trầm hơn

– Cơ bắp bắt đầu nở to ra

– Tăng chiều cao có thể lên đến hơn 8cm mỗi năm

Viêm âm đạo ở trẻ em: Nguyên nhân và cách điều trị mẹ cần biết

Giai đoạn Tanner 4

Giai đoạn 4 là giai đoạn diễn ra mạnh mẽ nhất các sự thay đổi.

*Trẻ nữ:

Các thay đổi bắt đầu khoảng tuổi 13, có thể kể đến các dấu hiệu như:

– Vú có hình dạng đầy đặn hơn

– Rất nhiều trẻ nữ có kỳ kinh đầu tiên

– Tốc độ tăng chiều cao có thể giảm xuống, không nhanh như giai đoạn 3

– Lông mu tiếp tục dày hơn nữa

*Trẻ nam:

– Tinh hoàn, dương vật và bìu tiếp tục to lên, màu da bìu có thể sẫm hơn

– Lông nách bắt đầu mọc

– Giọng trầm trở thành đặc trưng, vĩnh viễn

– Xuất hiện mụn trứng cá

Bạn đọc có vấn đề về phụ khoa có thể liên hệ trực tiếp đến hotline 0789503555 để được hỗ trợ!

Giai đoạn Tanner 5

Đây là giai đoạn cuối đánh dấu sự kết thúc của quá trình trưởng thành về mặt cơ thể.

*Trẻ nữ:

– Vú đạt kích cỡ và hình dạng gần sát như trưởng thành, cho dù vẫn có thể thay đổi đến tuổi 18

– Chu kỳ kinh nguyệt bắt đầu đều hơn sau 6 tháng đến 2 năm

– Đạt được chiều cao người trưởng thành sau từ 1 đến 2 năm tính từ kỳ kinh đầu tiên của cơ thể

– Phần lông mu có thể dầy hơn và đến tận vùng đùi trong

– Cơ quan sinh sản và bộ phận sinh dục phát triển đầy đủ

– Hông, đùi, mông đầy đặn

*Trẻ nam:

– Dương vật, tinh hoàn và bìu đạt kích cỡ người trưởng thành

– Lông mu gốc dương vật dài và có thể chạm vùng đùi

– Râu bắt đầu phát triển và mọc dài hơn

– Tăng chiều cao có thể chậm hơn, nhưng tăng cơ bắp vẫn tiếp tục phát triển

– Đa phần đến tuổi 18, các trẻ nam thường đạt đến đỉnh điểm của tăng trưởng

Nguyên nhân gây ra tình trạng dậy thì sớm

Để hiểu nguyên nhân gây ra dậy thì sớm ở một số trẻ, thật hữu ích khi biết nguyên nhân gây dậy thì bắt đầu. Não bắt đầu quá trình sản xuất một loại hormone gọi là hormone giải phóng gonadotropin (GnRH).

Khi hormone này đến tuyến yên – một tuyến nhỏ hình hạt đậu ở đáy não của bạn – nó dẫn đến việc sản xuất nhiều hormone trong buồng trứng cho nữ (estrogen) và tinh hoàn cho nam (testosterone).

Estrogen có liên quan đến sự tăng trưởng và phát triển của các đặc tính tình dục nữ. Testosterone chịu trách nhiệm cho sự tăng trưởng và phát triển của các đặc tính tình dục nam.

Tại sao quá trình này bắt đầu sớm ở một số trẻ phụ thuộc vào việc chúng có dậy thì sớm trung ương hay dậy thì sớm ngoại vi.

Bạn đọc có vấn đề về phụ khoa có thể liên hệ trực tiếp đến hotline 0789503555 để được hỗ trợ!

Dậy thì sớm trung ương

Nguyên nhân của loại dậy thì sớm này thường không thể được xác định.

Ở tuổi dậy thì sớm, quá trình dậy thì bắt đầu quá sớm. Thời gian của các bước trong quy trình là bình thường. Đối với phần lớn trẻ em mắc bệnh này, không có vấn đề y tế tiềm ẩn và không có lý do xác định cho việc dậy thì sớm.

Trong một số ít trường hợp, dậy thì sớm trung ương có thể được gây ra bởi:

– Một khối u trong não hoặc tủy sống (hệ thống thần kinh trung ương)

– Một khiếm khuyết trong não hiện tại khi sinh, chẳng hạn như tích tụ chất lỏng dư thừa (tràn dịch não) hoặc một khối u không ung thư (hamartoma)

– Bức xạ đến não hoặc tủy sống

– Tổn thương não hoặc tủy sống

– Hội chứng McCune-Albright – một bệnh di truyền hiếm gặp ảnh hưởng đến xương và màu da và gây ra các vấn đề về nội tiết tố

– Tăng sản thượng thận bẩm sinh – một nhóm các rối loạn di truyền liên quan đến sản xuất hormone bất thường của tuyến thượng thận

– Suy giáp – một tình trạng mà tuyến giáp không sản xuất đủ hormone

Dậy thì sớm ngoại vi

Estrogen hoặc testosterone trong cơ thể con bạn gây ra loại dậy thì sớm.

Tuổi dậy thì ngoại biên ít gặp hơn xảy ra mà không có sự tham gia của hormone trong não của bạn (GnRH) thường kích hoạt sự bắt đầu dậy thì.

Thay vào đó, nguyên nhân là giải phóng estrogen hoặc testosterone vào cơ thể vì các vấn đề với buồng trứng, tinh hoàn, tuyến thượng thận hoặc tuyến yên.

Ở cả bé gái và bé trai, những điều sau đây có thể dẫn đến dậy thì sớm ngoại biên:

– Một khối u ở tuyến thượng thận hoặc trong tuyến yên tiết ra estrogen hoặc testosterone

– Hội chứng McCune-Albright, một rối loạn di truyền hiếm gặp ảnh hưởng đến màu da và xương và gây ra các vấn đề về nội tiết tố

– Tiếp xúc với các nguồn estrogen hoặc testosterone bên ngoài, chẳng hạn như kem hoặc thuốc mỡ

Ở trẻ gái, dậy thì sớm ngoại vi cũng có thể liên quan đến:

– U nang buồng trứng

– Khối u buồng trứng

Ở trẻ trai, dậy thì sớm ngoại vi cũng có thể được gây ra bởi:

– Một khối u trong các tế bào tạo ra tinh trùng (tế bào mầm) hoặc trong các tế bào tạo ra testosterone (tế bào Leydig).

– Một rối loạn hiếm gặp được gọi là tình trạng gia đình có quan hệ tình dục độc lập với gonadotropin, gây ra bởi một khiếm khuyết trong gen, có thể dẫn đến việc sản xuất sớm testosterone ở trẻ trai, thường ở độ tuổi từ 1 đến 4.

Bạn đọc có vấn đề về phụ khoa có thể liên hệ trực tiếp đến hotline 0789503555 để được hỗ trợ!

Các nguyên nhân gây ảnh hưởng

Mặc dù chúng không nhất thiết phải gây ra, một số yếu tố dường như có liên quan đến dậy thì sớm. Chúng bao gồm:

– Giới tính. Con gái có khả năng dậy thì sớm gấp 10 lần so với con trai.

– Di truyền học. Thỉnh thoảng, dậy thì sớm có thể được kích hoạt bởi các đột biến gen kích hoạt giải phóng hormone giới tính. Hầu hết những đứa trẻ này thường có cha mẹ hoặc anh chị em có bất thường di truyền tương tự.

– Béo phì. Một số nghiên cứu đã chỉ ra mối liên quan giữa béo phì ở các cô gái trẻ và tăng nguy cơ dậy thì sớm. Tuy nhiên, các nhà nghiên cứu không biết làm thế nào liên kết trực tiếp. Béo phì dường như không liên quan đến dậy thì sớm ở trẻ trai.

Hậu quả của dậy thì sớm

Đối với trẻ em, dậy thì sớm có thể gây ra các vấn đề về thể chất và cảm xúc. Chúng bao gồm:

– Chiều cao thấp: Trong khi những đứa trẻ bị dậy thì sớm thường cao so với tuổi của chúng, thì một số người lại trở nên thấp bé khi trưởng thành.

Tại sao? Khi tuổi dậy thì kết thúc, sự tăng trưởng dừng lại.

Vì tuổi dậy thì sớm kết thúc sớm hơn so với tuổi dậy thì bình thường, những đứa trẻ này ngừng phát triển ở độ tuổi sớm hơn – và đôi khi, kết quả cuối cùng có thể là một chiều cao ngắn hơn so với những gì chúng có.

– Vấn đề hành vi. Một số nghiên cứu đã tìm thấy mối liên quan giữa dậy thì sớm và các vấn đề hành vi, đặc biệt là ở trẻ chậm phát triển. Tuy nhiên, nhiều chuyên gia cho rằng bằng chứng yếu.

– Stress. Ngay cả khi điều đó xảy ra với những đứa trẻ 12 tuổi trung bình, tuổi dậy thì có thể là một thời gian khó hiểu. Nó có thể là tất cả những căng thẳng hơn đối với trẻ nhỏ với dậy thì sớm.

Họ có thể cảm thấy lúng túng về việc trông khác với các đồng nghiệp của họ. Kinh nguyệt sớm có thể gây khó chịu cho những cô gái từ 9 tuổi trở xuống – hoặc chậm phát triển.

Cha mẹ có thể giúp đỡ bằng cách giáo dục con cái về những thay đổi mà chúng nên mong đợi.

– Những rủi ro khác: Một số nghiên cứu đã tìm thấy mối liên hệ giữa dậy thì sớm ở trẻ gái và tăng nguy cơ ung thư vú sau này trong đời. Tuy nhiên, bằng chứng không rõ ràng.

Bạn đọc có vấn đề về phụ khoa có thể liên hệ trực tiếp đến hotline 0789503555 để được hỗ trợ!

Phân loại dậy thì sớm ở trẻ

Phương pháp điều trị các dạng dậy thì sớm

Đối với dậy thì sớm trung ương: Hợp chất tương tự như hormone GnRH là liệu pháp điều trị chuẩn hiện nay. Chất này có tác dụng ức chế việc tiết các hormone của tuyến yên làm thúc đẩy quá trình dậy thì.

Thuốc này được sử dụng bằng nhiều cách: tiêm bắp mỗi tháng một lần; hoặc tiêm dưới da hàng ngày; hoặc cấy dưới da mặt trong cánh tay dưới dạng tuyp nhỏ sẽ giải phóng dần dần vào cơ thể.

Ngoài ra còn có dạng thuốc xịt mũi dùng hàng ngày, nhưng ít phổ biến.

Hợp chất tương tự GnRH có tác dụng khá tốt. Trong tháng đầu điều trị, những dấu hiệu của dậy thì có thể xuất hiện rõ rệt hơn. Tuy nhiên sau đó, chúng sẽ biến mất.

Theo BS.Trần Thu Huyền, ở các bạn gái, ngực sẽ thu nhỏ lại sau 6 đến 12 tháng điều trị. Một số trường hợp khác, chúng gần như biến mất hoàn toàn.

Các tác dụng phụ của hợp chất tương tự GnRH thường nhẹ, gồm có: đau đầu, các triệu chứng của mãn kinh (như nóng bừng mặt), và áp-xe tại vị trí tiêm. Không có bằng chứng cho thấy những chất này sẽ gây ra những vấn đề lâu dài.

Các biện pháp điều trị dậy thì sớm trung ương khác bao gồm:

Progestin: tiêm progestin cũng được coi là biện pháp điều trị chuẩn cho dậy thì sớm trung ương. Tuy nhiên thuốc này kém tác dụng hơn so với hợp chất tương tự GnRH.

Các biện pháp khác: Phẫu thuật và xạ trị có thể cần thiết trong trường hợp dậy thì sớm trung ương được kích hoạt do một khối u ở não. Việc cắt bỏ khối u không phải luôn luôn giải quyết được tất cả các triệu chứng.

Vậy các biện pháp này có tác dụng duy trì trong bao lâu? Điều này phụ thuộc vào mỗi cá nhân và tốc độ lớn của trẻ. Một vài nghiên cứu cho rằng các biện pháp này sẽ không có tác dụng khi trẻ trên 11 tuổi.

Tuy việc điều trị dậy thì sớm trung ương có hiệu quả khá tốt nhưng không phải áp dụng cho mọi trẻ em. Dưới đây là một số điều bác sĩ sẽ phải cân nhắc.

– Thời điểm kể từ lúc chẩn đoán: Sau khi quan sát thấy những dấu hiệu dậy thì sớm ở trẻ, bác sĩ có thể phải đợi tới 6 tháng trước khi quyết định điều trị cho trẻ.

Bởi vì ở một số trẻ có dấu hiệu rõ ràng của dậy thì sớm, các triệu chứng lại có dấu hiệu chậm lại hay tự chấm dứt. Khi đó việc điều trị sẽ không cần thiết.

– Tuổi của trẻ: Trẻ càng nhỏ thì bác sĩ càng khuyến cáo điều trị. Một cô bé 7 tuổi rưỡi với dấu hiệu dậy thì sớm có thể không cần điều trị bởi đây là độ tuổi khá gần với thời điểm bình thường của dậy thì.

Việc điều trị có thể mang lại hiệu quả tốt hơn đối với trẻ khoảng 5 – 6 tuổi.

– Tốc độ phát triển: Tốc độ dậy thì là mấu chốt của vấn đề. Nếu một cô bé có dấu hiệu của phát triển ngực nhưng quá trình này xảy ra chậm thì bác sỹ có thể khuyến cáo không cần điều trị.

Tuy nhiên nếu tốc độ phát triển quá nhanh – thậm chí với cả trẻ lớn thì điều trị có thể là điều cần thiết.

– Chiều cao hiện tại: Nếu không được điều trị, phần lớn trẻ bị dậy thì sớm trung ương sẽ đạt tới chiều cao trung bình như người lớn.

Tuy nhiên, một số trẻ sẽ có nguy cơ bị lùn khi trưởng thành, nhất là những trẻ dưới 6 tuổi và những trẻ thấp hơn so với tuổi trung bình khi chúng bắt đầu xuất hiện những dấu hiệu này. Đối với những trẻ này thì bác sĩ sẽ khuyên nên điều trị.

– Sự trưởng thành về mặt cảm xúc: điều này có liên quan tới tuổi, nhưng đó là một vấn đề riêng biệt. Một vài trẻ sẽ có khoảng thời gian khó khăn do những thay đổi về thể chất và cảm xúc ở tuổi dậy thì. Một số bé gái sẽ cảm thấy bối rối hay sợ hãi khi kinh nguyệt xuất hiện.

Đối với trường hợp dậy thì sớm ngoại biên: việc điều trị hoàn toàn khác, phụ thuộc vào nguyên nhân gây nên hiện tượng này. Trong một số trường hợp, cần thiết phải phẫu thuật để loại bỏ khối u hay u nang khỏi buồng trứng hay tinh hoàn. Đôi khi thuốc điều trị cũng có tác dụng tốt.

Bạn đọc có vấn đề về phụ khoa có thể liên hệ trực tiếp đến hotline 0789503555 để được hỗ trợ!

Làm thế nào cha mẹ có thể giúp đỡ?

Hãy cho con bạn một lời giải thích đơn giản, trung thực về những gì đang xảy ra. Giải thích rằng những thay đổi này là bình thường đối với trẻ lớn và thanh thiếu niên, nhưng cơ thể bé bắt đầu phát triển quá sớm.

Cũng theo dõi các dấu hiệu trêu chọc hoặc các vấn đề khác có thể ảnh hưởng đến con bạn về mặt cảm xúc. Các dấu hiệu cảnh báo phổ biến để thảo luận với bác sĩ của bạn bao gồm:

– Điểm kém

– Vấn đề ở trường

– Mất hứng thú với các hoạt động hàng ngày

– Phiền muộn

Cách cha mẹ phản ứng có thể ảnh hưởng đến việc trẻ em đối phó tốt như thế nào. Để quảng bá hình ảnh cơ thể khỏe mạnh và lòng tự trọng mạnh mẽ:

Tránh đưa ra nhận xét về ngoại hình của con bạn.

Cung cấp lời khen ngợi cho thành tích trong trường học hoặc thể thao.

Hỗ trợ lợi ích của con bạn.

Điều quan trọng là các bác sĩ có thể điều trị dậy thì sớm. Họ có thể giúp trẻ em giữ tiềm năng chiều cao của người lớn và hạn chế những căng thẳng về cảm xúc và xã hội mà trẻ có thể phải đối mặt khi trưởng thành sớm.

Nếu bạn có bất kỳ câu hỏi nào, hãy tham khảo ý kiến bác sĩ để được tư vấn phương pháp hỗ trợ điều trị tốt nhất qua:

? Facebook: Tuệ Y Đường

?‍⚕️ Ths.Bs CKII Trần Thu Huyền

?‍⚕️  Bác sĩ Đoàn Dung

?Địa chỉ: 166 Nguyễn Xiển – Hạ Đình – Thanh Xuân – Hà Nội

?Hotline: 0789.502.555 – 0789.503.555