Bạch cương tàm là một vị thuốc dân gian đã được sử dụng từ ngàn đời nay, với nhiều công dụng tốt cho sức khỏe đặc biệt là với làn da. Vậy bạch cương tàm có đặc điểm gì, có tác dụng như thế nào? Cách sử dụng ra sao?. Mọi thắc mắc về vị thuốc này sẽ được Ths.Bs.CkII Trần Thị Thu Huyền và Phòng khám Đông y Tuệ Y Đường giải đáp đầy đủ trong bài viết dưới đây.
1.Tìm hiểu về vị thuốc Bạch Cương Tàm
- Bạch cương tàm có tên gọi khác là: Cương tàm, cương trùng, thiên trùng, bạch cam toại, tử lăng, cương nghĩ tử, chế thiên trùng, Sao cương tằm, Sao giai tam, Tằm cô chỉ
- Vị thuốc này là một loại dược liệu phổ biến trong Y học cổ truyền có nguồn gốc từ con tằm ăn lá dâu. Được sử dụng để chữa đau đầu do phong nhiệt, viêm amidan, cổ họng nhiều đờm, khản tiếng, mất giọng, đau do viêm họng. Đó là những con tằm chết tự nhiên, bị chết do một loại vi khuẩn có tên là Botrytis bassiana gây ra, thường khô cứng, hình ống tròn, nhăn, teo, cong, vỏ ngoài mầu xám trắng hoặc mầu nâu xám dài khoảng 3-9,5cm, đường kính 5mm, khi bẻ đôi, ở vết bẻ có màu xanh nâu, mùi hơi khắm, vị hơi đắng. Loại bạch cương tằm khi bẻ ra cả trong ruột và ngoài đều trắng là loại tốt. Nếu mình cong queo, ruột ướt thì không dùng.
- Nghiên cứu khoa học cho thấy trong bạch cương tằm có 67,44% chất Protid, 4,38% chất Lipid, 6,34% tro, 11,34% độ ẩm. Theo Y học cổ truyền, bạch cương tằm có vị mặn, tính bình, vào kinh Can, Phế, Tỳ, Vị có công dụng: chống co giật, giảm đau, giải độc, dưỡng trắng da… Bạch cương tằm dùng phối hợp trong nhiều bài thuốc cổ phương trị nhiều chứng bệnh. Đặc biệt, bạch cương tằm được các cung tần mỹ nữ xưa dùng như một bài thuốc để làm đẹp, nhiều sách còn lưu truyền lại.
- Có nhiều cách bào chế bạch cương tằm. Để bào chế, vào giữa tháng 4-5, chọn những con tằm chết cứng do bị nhiễm vi khuẩn, đem phơi nơi có gió hoặc phơi nắng, rồi cho vào bình hút ẩm có chứa vôi sống hoặc sấy cho khô hoặc ngâm nước vo gạo 1 đêm, quấy nhẹ tay cho tơ và nhớt ra hết, vớt ra, phơi hoặc sấy khô. Hoặc rắc cám vào nồi (cứ 10kg cương tằm, dùng 1kg cám), đun nóng cho bắt đầu bốc khói, cho cương tằm vào, sao cho đến khi vàng, sàng bỏ cám đi, để nguội. Hoặc sao với cát nhỏ cho vàng lên hoặc sao vàng với rượu sấy khô. Hoặc ngâm tằm trong nước vo gạo nếp 1 ngày cho nhớt và dầu nổi lên mặt nước, vớt ra, sấy khô trên lửa nhỏ, chùi sạch miệng đen, lông vàng để se khô rồi mới đem sao lửa nhỏ cho đến khi khô hoàn toàn.
- Khi chọn mua tằm, cần chọn loại toàn thân chia đốt, các đốt ở đầu và thân rõ rật, Đầu tròn, 2 bên bụng có 8 đôi chân giả, mặt ngoài thường kèm ít tơ, phần lớn có chất màu xám trắng. Không nên chọn những loại bạch cương tằm mình cong queo, ruột ướt đen vì loại này thường là tằm chết rồi mới đem ướp vôi để làm giả.
– Bảo quản
Bạch cương tằm được bảo quản nơi khô ráo, tránh ẩm thấp bụi bẩn. Hiện nay, người ta sản xuất vị thuốc này bằng cách phun vi khuẩn Batrytis Bassiana Bals lên mình con tằm có chiều dài khoảng 4 – 5cm. Sau khi tằm nhiễm khuẩn chết thường cứng, trắng ra và được sử dụng để chế biến làm thuốc.
2. Theo y học cổ truyền
– Bạch cương tằm có vị mặn cay, tính bình.
Quy 4 kinh là tâm, can, tỳ, phế.
– Tác dụng:
- Theo Bản kinh: Dược liệu có thể trị trẻ nhỏ bị khóc đêm, kinh phong.
- Theo Biệt lục: Trị xích bạch đới, băng trung, trưng hà, sinh xong bị đau nhức.
- Theo Dược tính luận: Trị băng trung, ra mồ hôi, băng huyết, méo miệng.
- Theo Bản thảo cương mục: Chữa răng đau do sâu, đơn độc phát ngứa, da ngứa lở, đờm ngược kết báng, đinh nhọt, sữa không thông, băng trung, rong huyết, loa lịch, đầu phong.
- Theo Nhật Hoa tử bản thảo: Trị bệnh do phong gây ra, trúng phong mất tiếng, đới hạ, dịch hoàn ngứa.
- Theo Bản thảo chứng: Trị nướu răng lở loét, sưng lưỡi, cứng lưỡi, trẻ nhỏ bị cam trùng.
- Theo Y học khải nguyên: Trị được chứng phong gây ra các bệnh ngoài da.
- Theo Đông dược học thiết yếu: Dược liệu có tác dụng trừ phong, tiêu đờm, chủ trị phong nhiệt ở thượng tiêu, các loại nhọt độc, ung nhọt đầu đinh, viêm họng cấp, lao hạch, quai bị…
- Ngoài ra bạch cương tàm còn có tác dụng làm trắng da, làm mờ thâm nám, dưỡng da và cấp ẩm cho da. Để có làn da đẹp, chữa da mặt sần sùi do đánh phấn, ngự y xưa dùng bạch cương tằm, hạt cây bìm bịp (hắc khiên ngưu), 2 vị bằng nhau, tán bột. Rửa mặt cho sạch rồi hòa bột với nước ấm thoa lên hàng ngày. Để chữa các vết nám, tàn nhang, chăm sóc da dùng bạch cương tàm tán bột cho vào lọ đậy kín. Mỗi ngày lấy một lượng vừa đủ hòa với nước đun sôi để nguội thành thứ bột sền sệt, dùng để bôi lên da mặt, bôi vào các vết sạm trước khi đi ngủ.
- Làm mặt nạ đẹp da: Mỗi tối, lấy một lượng bột bạch cương tằm vừa đủ hòa với nước ấm rồi thoa đều lên da mặt thành một màng mỏng, sau khoảng 30 phút thì rửa sạch. Làm thường xuyên sẽ có công dụng chữa tàn nhang nhanh chóng, mụn trứng cá, giúp da sáng mịn và mềm mại
Mọi thắc mắc về bệnh da liễu xin vui lòng liên hệ số hotline 0789 502 555 để được tư vấn.
3.Theo dược lý hiện đại
- Tác động đến hệ thần kinh trung ương: Bạch cương tằm được thực nghiệm trên súc vật cho thấy dấu hiệu gây ngủ. Đồng thời ức chế sự co giật do Strychnin gây ra.
- Tác dụng gây ngủ: Được ghi nhận khi cho thỏ và chuột uống dịch chiết xuất dược liệu với liều 0,5g/20g hay chích với liều 0,25g/20g.
- Tác dụng kháng khuẩn: Tiến hành trong ống nghiệm ghi nhận, dược liệu có tác dụng ức chế nhẹ với một số chủng vi khuẩn. Phải kể đến là trực khuẩn mủ xanh, trực khuẩn đại trường và tụ cầu vàng…
4.Cách dùng và liều lượng
- Thường được dùng dưới dạng thuốc sắc hay thuốc bột, có thể kết hợp với các dược liệu khác để tăng hiệu quả điều trị. Tùy thuộc vào mục đích sử dụng mà có thể dùng bạch cương tằm theo nhiều cách khác nhau. Có thể tán thành bột mịn rồi hòa với nước uống, sắc uống hay kết hợp với các vị thuốc khác hoặc cũng có thể dùng bôi ngoài da.
5. Bài thuốc
– Chữa mề đay, mẩn ngứa
- Lấy bạch cương tằm, khổ sâm, địa phu tử mỗi thứ 10g cùng 5g ma hoàng, 15g thích tật lê sắc lấy nước uống 1 thang/tuần.
– Chữa vết nám, sạm trên da
- Lấy bạch cương tằm tán thành bột
- Mỗi ngày dùng một lượng vừa đủ bột hòa với nước đun sôi để nguội cho thành hỗn hợp sền sệt
- +Lấy hỗn hợp này bôi lên da mặt đặc biệt là các vùng da có vết nám trước khi đi ngủ
- Thực hiện liên tục nhiều ngày liền sẽ thấy hiệu quả tốt.
– Chữa tàn nhang, mụn trứng cá
- Nguyên liệu: Bạch cương tằm, bạch đinh hương, bạch cập, bạch khiên ngưu, bạch tật lê mỗi thứ 110g; 75g bạch chỉ; 18g bạch phụ tử, 18g bạch linh, 50g tạo giác và một ít đậu xanh.
- Tạo giác bỏ vỏ, tước xơ, đem sấy khô cùng các vị thuốc khác rồi tán tất cả thành bột mịn, cho vào hủ thủy tinh đậy kín để dùng dần
- Mỗi tối, lấy một ít bột thuốc hòa với nước ấm, thoa một lớp mỏng trên mặt, sau 30 phút thì rửa lại với nước
- Thực hiện thường xuyên sẽ giúp giảm nám, tàn nhang, mụn trứng cá giúp da sáng mịn và mềm mại hơn.
6. Kiêng kỵ
- Khi dùng bạch cương tằm cần lưu ý các vấn đề sau:
- Không dùng bạch cương tằm với các vị thuốc khác như cát cánh, phục thần, tang phiêu tiêu.
- Nếu mắc các bệnh lý trên mà không có ngoại tà thì không được dùng bạch cương tằm
- Không dùng cho các bệnh không phải do phong nhiệt gây ra.
Mọi thắc mắc về bệnh da liễu xin vui lòng liên hệ Phòng khám Đông y Tuệ Y Đường và Ths.Bs.CkII Trần Thị Thu Huyền để được tư vấn và giải đáp. Hoặc quý bạn có thể liên hệ bằng hình thức sau:
- Facebook : Tuệ Y Đường
- Bs Trần Thị Thu Huyền
- Bác sĩ Đoàn Dung
- Địa chỉ: 166 Nguyễn Xiển – Hạ Đình – Thanh Xuân – Hà Nội
- Hotline: 0789.502.555
