Sốt xuất huyết (SXH) là bệnh truyền nhiễm cấp tính do muỗi truyền và có thể gây thành dịch lớn. Bệnh xuất hiện quanh năm, tăng cao vào mùa mưa, đặc biệt là sau bão lũ. Theo y học cổ truyền, SXH thuộc ngoại cảm phong nhiệt thuộc chứng ôn bệnh, còn gọi ngoại cảm ôn tà. Trên lâm sàng biểu hiện sốt cao đột ngột, sốt liên tục, khi sốt cao sẽ dẫn đến tổn thương phần âm tân dịch. Nguyên nhân gây SXH chủ yếu là do hỏa thịnh âm hư, nhức mỏi do nhiệt tà uất kết. Phép trị: tân lương giải biểu, thanh nội nhiệt, dưỡng âm, cầm huyết, thư cơ, nên vừa giải phong nhiệt vừa cố giữ đến phần âm là chính, kết hợp thanh hỏa mà huyết cầm, giải nhiệt tà đau mỏi sẽ giảm… Sau đây là bài thuốc Nam quý có tác dụng phòng trị SXH khi bệnh còn nhẹ: độ I, II (sốt cao, xuất huyết ít).
Thành phần
- Cỏ mực 16g, lá tre 16g, rễ cỏ tranh 16g, rau má 16g, cát căn 16g, đậu đen 40g.
- Sắc uống ngày 1 – 2 thang, mỗi thang sắc 2-3 lần, mỗi lần đổ 3 chén nước sắc còn 1 chén, uống liên tục cho đến khi hết sốt, khỏi bệnh.
Tác dụng:
- Giải nhiệt tà dưỡng âm, thanh hỏa cầm huyết, thư cơ, bổ chính khử tà. Chủ trị SXH, sốt nhiễm siêu vi, “ôn bệnh”. Ngoài ra bài này còn chữa cảm cúm, sốt cao, người nóng trong, đau đầu, đau mình dùng đều có hiệu quả tốt.
- Cỏ mực (hạn liên thảo): Vị ngọt cay, tính hàn, vào can và thận. Tác dụng giải nhiệt dưỡng âm, thanh hỏa cầm huyết, là chủ dược.
- Lá tre (trúc diệp): Vị ngọt mát, vào tâm, phế, vị. Tác dụng thanh tâm, tả hỏa, lợi tiểu. Chữa chứng nội nhiệt tâm phiền nóng bứt rứt khó ngủ, tiểu ít, tiểu dắt, nôn khan.
- Rễ cỏ tranh (bạch mao căn): Vị ngọt, tính mát vào tâm tỳ vị, tác dụng mát huyết, thanh nhiệt lợi tiểu cầm huyết, thanh giải nhiệt tà phần lý. Trị chứng khái huyết, xuất huyết tiểu tiện.
- Rau má (tích tuyết thảo): Vị ngọt đắng, tính mát, tác dụng thanh nhiệt, dưỡng âm, nhuận can, lương huyết, lợi tiểu, giải độc.
- Sắn dây (cát căn): Vị ngọt tính bình, vào tỳ vị. Tác dụng tán nhiệt (giải nhiệt tà ra ngoài), sinh tân dịch, bớt khát, tiêu độc thấu chẩn, giải kinh (chống co giật, giảm đau nhức).
- Đậu đen (hắc đậu): Vị ngọt tính mát. Tác dụng bổ huyết, trừ phong thanh nhiệt dưỡng âm, giải độc, lợi tiểu, hạ sốt, cầm huyết. Ngoài ra đậu đen rất giàu dưỡng chất như protid, lipid, glucid, vitamin C, B1, B2, PP, caroten, đều là dưỡng chất có vai trò chất bổ chính khử tà.
Bài thuốc có công năng vừa giải ngoại cảm ôn tà vừa thanh lý nhiệt, dưỡng âm cầm huyết, giải uất nhiệt bớt đau nhức, bổ chính khử tà.
Rau má (tích tuyết thảo) là vị thuốc Nam hỗ trợ phòng trị bệnh sốt xuất huyết rất hiệu quả.
Gia giảm
Nếu sốt kèm đau họng, nổi ban nhiều gia kim ngân hoa 20g. Nếu nhức mỏi cơ gia sắn dây lượng gấp đôi. Nếu nóng bứt rứt, khó ngủ gia lá tre gấp đôi. Nếu chảy máu cam, chảy máy chân răng, nôn khan, nôn ra máu, xuất huyết đại tiểu tiện, tăng vị rễ cỏ tranh gấp đôi.
Nếu có tiêu chảy: thì cỏ mực, rễ tranh nên sao vàng.
Giai đoạn hết sốt: bệnh nhân người mệt mỏi tay chân lạnh, nổi da gà, dễ vã mồ hôi “huyết áp tụt”, giảm vị cỏ mực, rễ cỏ tranh; thêm sâm ngọc linh 12g hoặc nhân sâm, đảng sâm, mạch môn, mỗi vị 14g; ngũ vị tử 10g, để tăng tác dụng bổ khí liễm hãn dưỡng âm sinh tân.
Đây là bài thuốc Nam phòng trị SXH rất công hiệu, đặc biệt làm giảm các triệu chứng khó chịu bệnh như chứng sốt cao, xuất huyết, nhức mỏi, bứt rứt khó ngủ… Tác giả đã sử dụng bài thuốc này nhiều năm, cho gần 100 ca đều thấy kết quả tốt, chưa thấy tác dụng phụ, khi hết sốt nhanh phục hồi. Bài thuốc rất dễ uống, dễ sử dụng, dược liệu sẵn có, nếu được sử dụng sớm ngay ngày đầu sốt sẽ không kéo dài. Tuy nhiên với bệnh nhân thể nặng (độ III và IV), bài này chỉ nên phối hợp và hỗ trợ giảm triệu chứng, nhất thiết phải đi khám theo dõi của y học hiện đại để xử trí kịp thời tránh biến chứng. Người bệnh nên có chế độ ăn bổ mát, dễ tiêu.
Phòng ngừa SXH
Mặc quần áo dài tay, ngủ trong màn cả ban đêm lẫn ban ngày. Không ở nơi thiếu ánh sáng, ẩm thấp để tránh muỗi đốt; Thoa thuốc chống muỗi lên những vùng da lộ ra ngoài để bảo vệ trẻ; Đậy kín lu, vại, hồ, bể chứa nước, không tạo nơi cho muỗi đẻ và hằng tuần cọ rửa với bàn chải để trứng muỗi rơi ra; Thả cá 7 màu diệt lăng quăng (bọ gậy); Dọn dẹp nhà cửa ngăn nắp, sạch thoáng, không treo quần áo làm chỗ cho muỗi trú đậu, loại bỏ các vật chứa nước đọng (gáo dừa, lon, đồ hộp, ly, chén, chai lọ, vỏ xe…); Thay nước mỗi ngày, đổ dầu hôi hoặc pha nhiều muối vào chén nước chống kiến chân tủ thức ăn để triệt nơi sinh sản của muỗi; có thể dùng thuốc diệt muỗi hoặc nhang trừ muỗi.
Lương y Minh Phúc- Sức khỏe và đời sống
