Mụn trứng cá là một trong những vấn đề da liễu phổ biến nhất, xuất hiện ở cả tuổi dậy thì lẫn người trưởng thành. Dù cùng tên gọi, nhưng cơ chế hình thành, mức độ nghiêm trọng và cách điều trị có thể khác nhau theo từng độ tuổi. Hiểu đúng bản chất sẽ giúp xử lý hiệu quả và hạn chế tái phát.

Bài viết dưới đây cung cấp những thông tin quan trọng về Mụn trứng cá tuổi dậy thì và người trưởng thành – xử lý theo y học hiện đại, dưới sự tham vấn của Bác sĩ chuyên khoa II Trần Thị Thu Huyền – trưởng khoa khám bệnh Phòng khám Đông y Tuệ Y Đường.

Nguyên nhân gây mụn trứng cá ở tuổi dậy thì và người trưởng thành

1. Mụn trứng cá ở tuổi dậy thì

Trong giai đoạn dậy thì, nội tiết tố androgen (testosterone) tăng mạnh khiến tuyến bã nhờn hoạt động quá mức. Từ đó, da tiết nhiều dầu, lỗ chân lông bị bít tắc, tạo điều kiện cho vi khuẩn Cutibacterium acnes phát triển. Một số yếu tố đi kèm gồm:

• Da nhờn bẩm sinh
• Vệ sinh da chưa đúng cách
• Chế độ ăn nhiều dầu mỡ, đồ cay nóng
• Tâm lý stress khi thay đổi môi trường học đường và cảm xúc

Mụn tuổi dậy thì thường xuất hiện ở vùng “chữ T” (trán, mũi, cằm) với các dạng như mụn đầu trắng, đầu đen, mụn viêm, mụn mủ.

2. Mụn trứng cá ở người trưởng thành

Mụn trứng cá ở người lớn (từ 25 tuổi trở lên) thường liên quan đến rối loạn nội tiết, căng thẳng kéo dài, mất ngủ, mỹ phẩm không phù hợp hoặc môi trường ô nhiễm. Phụ nữ dễ bị mụn do:

• Rối loạn hormone tiền kinh nguyệt, sau sinh, tiền mãn kinh
• U nang buồng trứng, rối loạn tuyến giáp
• Lạm dụng thuốc tránh thai hoặc corticosteroid

Mụn trứng cá ở người trưởng thành thường khu trú ở vùng hàm, má, cằm, xuất hiện dai dẳng và dễ để lại thâm sẹo.

>> Mời bạn đọc tham khảo thêm bài viết: PHÂN BIỆT VIÊM NANG LÔNG VÀ MỤN TRỨNG CÁ

Phân loại mụn theo y học hiện đại

• Mụn không viêm: mụn đầu đen, đầu trắng do bít tắc nang lông.
• Mụn viêm: mụn đỏ, mụn mủ, sẩn, nốt và nang.
• Mụn nội tiết: liên quan đến chu kỳ kinh nguyệt, stress, bệnh lý nền.
• Mụn do mỹ phẩm (Acne cosmetica): bít tắc do thành phần gây nhờn.

Việc phân loại đúng giúp lựa chọn phác đồ điều trị phù hợp và hạn chế tổn thương da.

Nguyên tắc xử lý mụn trứng theo y học hiện đại

Y học hiện đại không điều trị mụn theo một phương pháp duy nhất mà dựa trên cơ chế bệnh sinh để can thiệp toàn diện. Bốn mục tiêu chính trong điều trị gồm:

1. Giảm tiết bã nhờn

Tuyến bã nhờn hoạt động quá mức là nguyên nhân làm da bóng dầu, bít tắc lỗ chân lông và tạo điều kiện cho mụn hình thành. Để kiểm soát dầu thừa, các phương pháp thường áp dụng là:

• Thuốc uống Isotretinoin (cho mụn nặng hoặc kéo dài): giúp giảm kích thước tuyến bã và điều tiết dầu.
• Retinoid bôi ngoài da (Adapalene, Tretinoin): cân bằng sừng hoá, hạn chế dầu tích tụ.
• Sản phẩm làm sạch dịu nhẹ, không chứa dầu, pH 5.5 – 6.5 giúp giảm nhờn mà không gây khô da.
• Kiểm soát hormone ở phụ nữ trưởng thành bằng thuốc tránh thai phối hợp hoặc Spironolactone (theo chỉ định bác sĩ).

2. Làm sạch và thông thoáng nang lông

Bít tắc lỗ chân lông là khởi đầu của mụn đầu trắng, đầu đen và mụn viêm. Việc “mở đường” cho da thở là bước quan trọng:

• AHA/BHA (acid glycolic, salicylic acid): tẩy tế bào chết hóa học, làm mềm nút sừng.
• Retinoid: làm bong lớp sừng, ngăn hình thành nhân mụn mới.
• Tẩy trang & rửa mặt đúng cách: đặc biệt với người trang điểm hoặc dùng kem chống nắng.
• Lấy nhân mụn y tế chuẩn vô khuẩn: giảm nguy cơ viêm và sẹo sau này.

3. Kiểm soát vi khuẩn Cutibacterium acnes

Vi khuẩn C. acnes phát triển mạnh trong môi trường bít tắc và nhiều dầu, gây viêm đỏ, sưng đau:

• Benzoyl Peroxide: có tác dụng diệt khuẩn trực tiếp, không gây kháng thuốc.
• Kháng sinh bôi (Clindamycin, Erythromycin) và kháng sinh uống (Doxycycline, Minocycline) cho mụn viêm vừa – nặng.
• Ánh sáng xanh, IPL, Laser: giảm mật độ vi khuẩn qua tác động quang động học.
• Luôn phối hợp thuốc bôi/thuốc uống đúng thời gian để tránh kháng kháng sinh.

4. Giảm viêm và ngăn ngừa sẹo

Tình trạng viêm kéo dài không chỉ gây đau nhức, mà còn để lại thâm, sẹo lõm hoặc sẹo lồi nếu không xử lý đúng cách:

• Corticosteroid bôi hoặc tiêm nội tổn thương (chỉ dùng ngắn hạn với mụn nang viêm).
• Thuốc chống viêm không steroid (NSAIDs) khi mụn đau, sưng mạnh.
• Dưỡng ẩm phục hồi hàng rào bảo vệ da giúp da giảm kích ứng và nhanh lành.
• Điều trị thâm và sẹo sớm bằng peel da, ánh sáng, lăn kim hoặc laser fractional.
• Không tự nặn mụn tại nhà, tránh làm tổn thương mô da sâu.

✅ Phối hợp đa phương pháp cá thể hóa theo từng trường hợp

Bác sĩ sẽ căn cứ vào:

• Độ tuổi (dậy thì, trưởng thành, sau sinh…)
• Loại da (dầu, hỗn hợp, nhạy cảm…)
• Mức độ mụn (nhẹ, viêm, nang, tái phát…)
• Yếu tố nội tiết, sinh hoạt, mỹ phẩm đi kèm

Từ đó xây dựng phác đồ gồm thuốc bôi, thuốc uống, sản phẩm hỗ trợ và thủ thuật da liễu nếu cần. Điều trị sai cách hoặc ngắt quãng có thể khiến mụn tái phát nặng hơn.

>> Mời bạn đọc tham khảo thêm bài viết: MỤN TRỨNG CÁ – CHẾ ĐỘ DINH DƯỠNG

 

Các phương pháp điều trị mụn trứng cá tuổi dậy thì

1. Điều trị tại chỗ mụn trứng cá(Topical)

Thường dùng cho mụn mức độ nhẹ đến trung bình:

• Benzoyl Peroxide: kháng khuẩn, tiêu viêm, giảm dầu nhờn
• Retinoid (Adapalene, Tretinoin): đẩy nhân mụn, làm sạch lỗ chân lông
• AHA/BHA: tẩy tế bào chết hóa học
• Kháng sinh bôi (Clindamycin, Erythromycin): dùng kết hợp để tránh kháng thuốc

2. Thuốc đường uống

Áp dụng khi mụn viêm, lan rộng hoặc có yếu tố nội tiết:

• Kháng sinh (Doxycycline, Minocycline)
• Isotretinoin liều thấp (theo chỉ định bác sĩ)
• Kẽm, Vitamin nhóm B, Omega-3

3. Chăm sóc da đúng cách

• Rửa mặt 2 lần/ngày bằng sữa rửa dịu nhẹ
• Không nặn mụn tại nhà
• Dùng kem chống nắng không chứa dầu
• Uống đủ nước, ngủ đúng giờ

 

Điều trị mụn trứng cá ở người trưởng thành

1. Kiểm tra nội tiết và sức khỏe nền

Đặc biệt với phụ nữ có mụn kéo dài, bác sĩ có thể yêu cầu xét nghiệm:

• Nội tiết tố sinh dục
• Buồng trứng đa nang (PCOS)
• Tuyến giáp, gan, tiêu hóa

2. Phác đồ điều trị mụn trứng cá

• Thuốc bôi tương tự tuổi dậy thì nhưng dùng công thức dịu nhẹ hơn.
• Thuốc uống điều chỉnh nội tiết:
  • Thuốc tránh thai phối hợp (Estrogen + Progestin)
  • Spironolactone
• Liệu trình kết hợp:
  • Chemical peel (peel da sinh học)
  • Laser, IPL, ánh sáng sinh học
  • Lăn kim, mesotherapy khi có sẹo thâm

3. Chăm sóc da & lối sống

• Làm sạch kỹ sau trang điểm
• Giảm stress, ngủ trước 23h
• Tránh đồ ngọt, sữa, thực phẩm chế biến sẵn
• Bổ sung collagen, kẽm, rau xanh

>> Mời bạn đọc tham khảo thêm bài viết: KHÍ HƯ RA ĐẦM ĐÌA, QUẦN LÚC NÀO CŨNG ƯỚT

Một số sai lầm khiến mụn trứng cá dai dẳng

• Tự ý nặn mụn, chích hút không vô trùng
• Dùng kem trộn, thuốc bôi không rõ thành phần
• Lạm dụng kháng sinh hoặc corticoid
• Không kiên trì theo liệu trình bác sĩ
• Thức khuya, ăn nhiều đường – dầu mỡ
• Dùng sản phẩm chăm da không phù hợp tình trạng da

Khi nào bị mụn trứng cá cần đi khám da liễu?

Bạn nên gặp bác sĩ sớm nếu có các dấu hiệu sau:

• Mụn trứng cá viêm đỏ, lan rộng, kéo dài > 3 tháng
• Mụn tái phát nhiều lần dù đã bôi/ uống thuốc
• Da có sẹo lõm, sẹo lồi, thâm nặng
• Mụn kèm rối loạn kinh nguyệt, rụng tóc, tăng cân
• Nam/nữ trưởng thành bị mụn quanh hàm và cổ

Đừng đợi mụn nặng rồi mới điều trị, vì sẽ khó cải thiện và tốn nhiều thời gian, chi phí hơn.

Bạn đọc có vấn đề về Da liễu có thể liên hệ trực tiếp qua Hotline 0789502555 để được hỗ trợ sớm nhất! 

 

So sánh điều trị mụn trứng cá giữa 2 nhóm tuổi

Tiêu chí	Tuổi dậy thì	Người trưởng thành
Nguyên nhân chính	Nội tiết, tuyến bã tăng mạnh	Nội tiết rối loạn, stress, mỹ phẩm
Vị trí	Trán, mũi, má, cằm	Hàm, má dưới, cằm
Thời gian điều trị	2 – 6 tháng	3 – 12 tháng
Thuốc uống	Kháng sinh, Isotretinoin liều thấp	Kháng sinh, nội tiết tố
Biến chứng	Viêm, mụn mủ	Thâm, sẹo, mụn tái phát
Khuyến nghị	Chăm da đúng cách, hạn chế dầu mỡ	Kiểm tra nội tiết, giảm stress, skincare đúng cách

 

Phòng ngừa mụn trứng cá tái phát

• Rửa mặt nhẹ nhàng, không chà xát
• Tẩy trang kỹ, kể cả khi chỉ dùng kem chống nắng
• Tránh chạm tay lên mặt, vệ sinh chăn gối định kỳ
• Ăn thực phẩm có lợi: rau xanh, cá, trái cây ít đường
• Chơi thể thao và ngủ đủ giấc
• Khám da liễu định kỳ nếu da dễ nổi mụn

Kết luận

Mụn trứng cá là tình trạng điều trị được nếu can thiệp sớm, đúng cách. Ở tuổi dậy thì, mụn chủ yếu do nội tiết và tăng tiết bã nhờn, trong khi người trưởng thành thường bị ảnh hưởng bởi hormone, stress, mỹ phẩm hoặc sức khỏe nền. Y học hiện đại đưa ra nhiều phương án điều trị cá thể hóa theo từng mức độ, từ thuốc bôi, thuốc uống, công nghệ da liễu cho đến kiểm soát lối sống.

Nếu mụn kéo dài, lan viêm, tái phát hoặc để lại thâm sẹo, bạn nên thăm khám chuyên khoa da liễu để tránh biến chứng và rút ngắn thời gian điều trị.

Nếu như các bạn có câu hỏi gì, vui lòng liên hệ trực tiếp với Phòng Khám Tuệ Y Đường – A4 BT2 khu đô thị Hạ Đình, Thanh Liệt, Hà Nội. Xin trân trọng cảm ơn!