Dưỡng sinh vào mùa thu là một chủ đề cần được quan tâm đối với sức khỏe của cơ thể. Mùa thu là thời điểm khí trời se lạnh, hanh khô, dễ ảnh hưởng đến phổi và làn da. Việc tập dưỡng sinh vào mùa thu không chỉ giúp điều hòa hơi thở, tăng cường sức khỏe hô hấp mà còn mang lại sự thư thái tinh thần, nâng cao sức đề kháng và phòng tránh các bệnh thường gặp khi giao mùa. Những bài tập nhẹ nhàng, kết hợp hít thở sâu và vận động uyển chuyển sẽ giúp cơ thể thích ứng tốt với thời tiết, nuôi dưỡng khí huyết, giữ tinh thần an hòa và da dẻ tươi nhuận.
Để tìm hiểu về chủ đề trên mời các bạn cùng Phòng khám Tuệ Y Đường tham khảo bài viết dưới đây dưới sự tham vấn của Ths.BsCKII. Trần Thu Huyền.
TẠI SAO MÙA THU NÊN TẬP DƯỠNG SINH
Mùa thu là thời điểm đặc biệt quan trọng để con người chú ý đến việc luyện tập dưỡng sinh. Đây là giai đoạn giao mùa, khí hậu thay đổi rõ rệt từ nóng sang lạnh, độ ẩm và nhiệt độ biến động khiến cơ thể dễ rơi vào trạng thái mất cân bằng, sức đề kháng giảm sút, tạo điều kiện cho nhiều bệnh lý xuất hiện, nhất là các bệnh về đường hô hấp, xương khớp và da liễu.Theo quan niệm Đông y, mùa thu thuộc hành Kim, ứng với tạng Phế, mà Phế lại chủ về hô hấp và da lông, dễ bị khô táo làm tổn thương, gây ra các triệu chứng như ho, khàn tiếng, khó thở, khô da. Việc tập dưỡng sinh vào mùa này giúp tăng cường chức năng phổi, nâng cao khả năng nạp khí, điều hòa hơi thở, nhờ đó phòng ngừa và hỗ trợ điều trị các chứng bệnh hô hấp thường gặp. Không chỉ vậy, mùa thu là thời điểm thiên nhiên thu liễm, con người dễ sinh u sầu, tinh thần nặng nề, tâm lý trầm cảm.
Các bài tập dưỡng sinh như khí công, thái cực quyền, yoga, thiền định… giúp điều hòa khí huyết, thư giãn thần kinh, giải tỏa lo âu, giữ cho tinh thần nhẹ nhàng, an tĩnh, thuận theo tiết khí của trời đất. Đồng thời, tập luyện đều đặn còn có tác dụng ôn dưỡng dương khí, giúp cơ thể tích lũy năng lượng, phục hồi thể lực sau mùa hè nắng nóng, tạo nền tảng vững chắc để chống chọi với cái lạnh khắc nghiệt của mùa đông. Vì vậy, dưỡng sinh vào mùa thu không chỉ là cách bảo vệ sức khỏe trong giai đoạn giao mùa, mà còn là phương pháp dưỡng thân, dưỡng tâm, dưỡng khí, giúp con người sống hài hòa hơn với tự nhiên và duy trì sức khỏe bền vững.
>>Mời bạn đọc cùng tham khảo bài viết: 4 BÍ QUYẾT DƯỠNG SINH ĐỈNH CAO CỦA DANH Y 104 TUỔI TRUNG
DƯỠNG SINH LÀ GÌ?
Dưỡng sinh là một khái niệm trong Đông y và triết học phương Đông, chỉ toàn bộ các phương pháp chăm sóc, rèn luyện nhằm bảo vệ, duy trì và tăng cường sức khỏe, đồng thời phòng chống bệnh tật và kéo dài tuổi thọ.
Theo nghĩa chữ Hán, “dưỡng” là nuôi dưỡng, bồi bổ, còn “sinh” là sự sống, sinh mệnh. Như vậy, dưỡng sinh có thể hiểu đơn giản là nuôi dưỡng sự sống, tức giữ cho cơ thể và tinh thần luôn khỏe mạnh, cân bằng, hòa hợp với tự nhiên.
Các nội dung chính của dưỡng sinh bao gồm:
- Điều dưỡng thân thể: thông qua tập luyện khí công, thái cực quyền, yoga, xoa bóp, bấm huyệt… để tăng cường khí huyết, giúp cơ thể dẻo dai.
- Điều dưỡng tinh thần: rèn luyện tâm trí bằng thiền định, hít thở, giữ tinh thần an hòa, tránh lo âu, giận dữ, từ đó phòng ngừa bệnh tật.
- Điều dưỡng ăn uống: lựa chọn thực phẩm, chế độ ăn phù hợp với thể trạng và thời tiết theo nguyên lý âm dương, ngũ hành.
- Điều dưỡng sinh hoạt: sống điều độ, ngủ nghỉ đúng giờ, hòa hợp với quy luật vận hành của tự nhiên (xuân sinh, hạ trưởng, thu liễm, đông tàng).
Như vậy, dưỡng sinh không chỉ đơn thuần là tập luyện thể dục mà là một hệ thống toàn diện, kết hợp giữa vận động, dinh dưỡng, tinh thần và sinh hoạt, nhằm đạt tới mục tiêu sống khỏe, sống vui và sống lâu.
>>Mời các bạn cùng tham khảo bài viết: ĐÔNG Y VÍ PHỔI NHƯ “LÁ CHẮN” CỦA CƠ THỂ, NẮM CHẮC 3 NGUYÊN TẮC DƯỠNG SINH NÀY CẢ ĐỜI KHÔNG LO ỐM.
MỘT SỐ BÀI TẬP DƯỠNG SINH TỐT CHO CƠ THỂ VÀO MÙA THU
1. Bài tập dưỡng sinh luyện thở sâu – điều khí phế
-
Mục đích:
Bài tập luyện thở sâu – điều khí phế có mục đích chính là tăng cường chức năng hô hấp và nuôi dưỡng phế khí, vốn rất dễ bị tổn thương vào mùa thu do thời tiết hanh khô. Khi thực hiện, hơi thở được đưa xuống bụng dưới giúp phổi hoạt động hiệu quả hơn, dung tích phổi được mở rộng, khí huyết lưu thông tốt hơn. Đồng thời, bài tập còn giúp loại bỏ khí trọc ra ngoài, làm tinh thần thư thái, giảm căng thẳng, cải thiện giấc ngủ và nâng cao sức đề kháng. Về lâu dài, việc duy trì luyện thở sâu đều đặn giúp cơ thể khỏe mạnh, phòng ngừa bệnh hô hấp và chuẩn bị thể lực vững chắc để thích ứng với khí hậu lạnh của mùa đông.
-
Cách thực hiện bài tập thở sâu – điều khí phế:
Bài tập thở sâu – điều khí phế được thực hiện trong tư thế ngồi hoặc đứng thẳng, giữ cho lưng ngay ngắn và vai thả lỏng để cơ thể được thư giãn hoàn toàn, sau đó đặt hai tay nhẹ nhàng lên bụng dưới nhằm cảm nhận rõ sự vận động của hơi thở. Khi hít vào, cần hít chậm và sâu bằng mũi, đưa luồng khí xuống tận bụng để bụng phình ra tự nhiên, giữ hơi trong khoảng 1–2 giây nếu có thể để khí được lưu lại và phân bổ đều.
Tiếp theo, thở ra từ từ bằng mũi hoặc miệng, đồng thời để bụng xẹp xuống và tưởng tượng như mọi khí trọc, sự mệt mỏi hay căng thẳng đang thoát ra ngoài cùng hơi thở. Bài tập nên thực hiện đều đặn với khoảng 10–15 nhịp thở cho mỗi lần, duy trì 2–3 lần trong ngày, đặc biệt là vào buổi sáng sớm tại nơi thoáng đãng, có không khí trong lành để đạt hiệu quả tốt nhất trong việc điều hòa khí huyết, tăng cường chức năng hô hấp và mang lại sự thư giãn cho tinh thần.
> Mời các bạn cùng tham khảo bài viết: 5 BÀI TẬP THỞ TỐT CHO TIM NÊN ÁP DỤNG HÀNG NGÀY
2. Phương pháp dưỡng sinh xoa bóp vùng phổi và thận
-
Mục đích:
Phương pháp xoa bóp vùng phổi và thận trong dưỡng sinh mùa thu có mục đích chính là tăng cường chức năng hô hấp, hỗ trợ nạp khí và bồi bổ nguyên khí. Theo Đông y, phổi chủ khí, thận nạp khí; nếu phế khí suy hoặc thận dương hư, cơ thể dễ sinh khó thở, hụt hơi, mệt mỏi. Việc xoa bóp giúp làm ấm và kích thích huyệt đạo quanh ngực, lưng, từ đó thúc đẩy khí huyết lưu thông, phổi hít thở sâu hơn, thận nạp khí tốt hơn, đồng thời nâng cao sức đề kháng và cải thiện tinh thần.
-
Cách thực hiện:
Bài tập xoa bóp vùng phổi và thận được thực hiện bằng cách chà xát hai bàn tay cho nóng rồi đặt nhẹ lên ngực, sau đó xoa theo vòng tròn từ trong ra ngoài, từ trên xuống dưới khoảng 20–30 lần để làm ấm vùng phổi, hỗ trợ bổ phế khí và tăng cường hô hấp.
Tiếp đến, áp hai bàn tay vào vùng thắt lưng, dùng lực vừa phải để day ấn hoặc xoa dọc theo cột sống ngang vị trí thận khoảng 30–50 lần, cảm nhận hơi ấm tỏa ra và lan khắp vùng lưng dưới. Việc duy trì thực hiện đều đặn vào buổi sáng và buổi tối không chỉ giúp phổi và thận được điều dưỡng tốt hơn mà còn có tác dụng giảm mệt mỏi, hỗ trợ tuần hoàn khí huyết, đồng thời phòng ngừa các bệnh lý hô hấp thường gặp trong tiết trời thu hanh khô.
3. Đi bộ chậm ngoài trời
-
Mục đích:
Đi bộ chậm ngoài trời là một phương pháp dưỡng sinh đơn giản nhưng giàu ý nghĩa đối với sức khỏe, đặc biệt trong mùa thu. Về mặt dưỡng sinh, phương pháp này giúp con người hòa mình với thiên nhiên, hấp thụ dương khí buổi sáng, điều hòa khí huyết và tăng cường chính khí. Đi bộ chậm không chỉ rèn luyện tim phổi, tăng khả năng hô hấp và tuần hoàn máu, mà còn mang lại sự thư thái cho tinh thần, giải tỏa căng thẳng, giữ cho tâm khí an hòa, rất phù hợp với tiết trời thu dễ gây u sầu, trầm lắng. Ngoài ra, đi bộ ngoài trời còn giúp cơ bắp và khớp xương vận động nhẹ nhàng, tăng sự dẻo dai, phòng chống bệnh tật khi thời tiết thay đổi.
-
Cách thực hiện:
Phương pháp dưỡng sinh đi bộ chậm ngoài trời nên được thực hiện ở những nơi thoáng đãng, trong lành như công viên, vườn cây hay bờ hồ, thời điểm tập luyện tốt nhất là vào buổi sáng sớm khi không khí tươi mới và tinh thần dễ dàng tiếp nhận nguồn năng lượng mới. Khi đi, cần giữ tư thế thẳng, vai thả lỏng để cơ thể thư giãn, bước chân chậm rãi, đều đặn và kết hợp hít thở sâu bằng mũi, đưa khí xuống bụng dưới nhằm tăng cường dưỡng khí cho cơ thể. Mỗi buổi đi khoảng 20–30 phút, không nên gắng sức mà duy trì nhịp điệu ổn định để cơ thể cảm thấy thoải mái. Trong quá trình đi, có thể vừa quan sát hơi thở và nhịp bước, từ đó giúp tâm trí dần lắng dịu, đạt được sự hài hòa giữa thân – khí – tâm, đem lại lợi ích không chỉ cho sức khỏe thể chất mà còn cho tinh thần.
4. Vỗ nhẹ kinh lạc
-
Mục đích:
Vỗ nhẹ kinh lạc là một phương pháp dưỡng sinh đơn giản, dễ thực hành, mang ý nghĩa quan trọng trong việc duy trì sức khỏe và phòng ngừa bệnh tật. Theo quan niệm Đông y, kinh lạc là hệ thống đường dẫn khí huyết trong cơ thể. Khi khí huyết lưu thông thông suốt thì cơ thể khỏe mạnh, ngược lại khi tắc nghẽn dễ sinh bệnh. Việc vỗ nhẹ lên các đường kinh lạc giúp khai thông khí huyết, thúc đẩy tuần hoàn máu, tăng cường lưu thông năng lượng, đồng thời hỗ trợ làm giãn cơ, thư giãn gân cốt và giải tỏa mệt mỏi. Không chỉ có tác dụng về thể chất, động tác vỗ nhịp nhàng còn mang lại sự thư thái, giúp tinh thần sảng khoái, giảm căng thẳng.
-
Cách thực hiện:
Phương pháp dưỡng sinh vỗ nhẹ kinh lạc được thực hiện trong tư thế đứng thẳng hoặc ngồi thoải mái, giữ cho cơ thể thả lỏng và tâm trí an tĩnh. Hai bàn tay khum tự nhiên, dùng lực vừa phải để vỗ nhẹ dọc theo các đường kinh chính của cơ thể, giúp khai thông khí huyết và làm ấm gân mạch. Trình tự vỗ nên bắt đầu từ tay, di chuyển từ vai xuống bàn tay, tiếp theo là chân từ đùi xuống bàn chân, rồi đến hai bên sườn, vùng bụng và ngực, cuối cùng là vùng lưng. Thời gian vỗ mỗi vùng kéo dài khoảng 1–2 phút, tổng thời gian cho toàn bộ cơ thể khoảng 10–15 phút. Trong quá trình thực hiện, cần kết hợp nhịp thở chậm, sâu và đều đặn, đồng thời giữ tâm trí thư giãn để nâng cao hiệu quả dưỡng sinh, mang lại cảm giác nhẹ nhõm, khí huyết lưu thông và tinh thần minh mẫn.
5. Bài tập khí công dưỡng sinh
-
Mục đích:
Mục đích của khí công là điều hòa khí huyết, tăng cường sức khỏe, giúp cơ thể thích ứng tốt với môi trường, đồng thời dưỡng tâm an thần, giảm căng thẳng và phòng ngừa bệnh tật. Việc tập luyện thường xuyên còn hỗ trợ hệ hô hấp, tuần hoàn, tiêu hóa và giúp duy trì tinh thần minh mẫn, thể lực dẻo dai, góp phần kéo dài tuổi thọ.
-
Cách thực hiện:
Phương pháp dưỡng sinh luyện thở sâu kết hợp điều khí toàn thân nên được thực hiện ở nơi yên tĩnh, thoáng mát, trang phục rộng rãi để cơ thể dễ dàng vận động và hô hấp. Người tập có thể đứng hoặc ngồi thẳng lưng, thả lỏng toàn thân rồi bắt đầu hít thở sâu theo nhịp chậm, đều và dài, đưa khí xuống tận bụng dưới để khí huyết lưu thông tốt hơn. Trong lúc thở, kết hợp các động tác vung tay, bước chân, xoay người và chuyển trọng tâm một cách nhẹ nhàng, mềm mại, đồng bộ với nhịp thở, tránh gắng sức hoặc thực hiện quá nhanh. Tâm trí luôn tập trung vào hơi thở và chuyển động của cơ thể, không để ý nghĩ phân tán nhằm đạt sự hòa hợp giữa thân – khí – tâm. Nếu duy trì đều đặn khoảng 20–30 phút mỗi ngày, bài tập không chỉ giúp tăng cường hô hấp, điều hòa khí huyết mà còn mang lại sự thư giãn, tinh thần an tĩnh và cải thiện sức khỏe toàn diện.
KẾT LUẬN
Các bài tập dưỡng sinh như thở sâu – điều khí phế, xoa bóp vùng phổi và thận, đi bộ chậm ngoài trời, vỗ nhẹ kinh lạc hay luyện thở kết hợp vận động toàn thân đều có điểm chung là nhẹ nhàng, dễ thực hiện, phù hợp với nhiều lứa tuổi và thể trạng. Việc duy trì đều đặn giúp điều hòa hơi thở, khai thông khí huyết, hỗ trợ chức năng phổi – thận, tăng cường sức đề kháng, phòng ngừa bệnh hô hấp và các chứng mệt mỏi thường gặp trong cuộc sống hiện đại. Không chỉ có lợi cho thể chất, những phương pháp này còn giúp tinh thần được thư giãn, tâm trí an tĩnh, tạo sự cân bằng giữa thân – khí – tâm. Có thể nói, luyện tập dưỡng sinh thường xuyên là một cách chăm sóc sức khỏe toàn diện, vừa phòng bệnh, vừa dưỡng tâm, mang lại sự dẻo dai, minh mẫn và an lạc lâu dài.
