Bạch sản (Leukoplakia) là một tổn thương niêm mạc miệng đặc trưng bởi những mảng hoặc đốm trắng khó bong tróc, thường xuất hiện ở lưỡi, lợi, niêm mạc má, môi hoặc sàn miệng.

Đây là tình trạng tiền ung thư, nghĩa là có nguy cơ tiến triển thành ung thư khoang miệng nếu không được phát hiện và điều trị kịp thời.

Mời các bạn cùng tìm hiểu về Bạch sản dưới sự tham vấn của Bác sĩ chuyên khoa II Trần Thị Thu Huyền – trưởng khoa khám bệnh Phòng khám Đông y Tuệ Y Đường.

Bạch sản là gì?

Bạch sản là thuật ngữ mô tả sự tăng sinh bất thường của các tế bào biểu mô niêm mạc miệng, dẫn đến hình thành các mảng trắng hoặc xám trắng. Các mảng này không thể loại bỏ bằng cách cạo nhẹ và không liên quan đến các bệnh lý khác đã biết (như nấm miệng hoặc viêm nhiễm đơn thuần).

Tổ chức Y tế Thế giới (WHO) xem Bạch sản là một dạng tổn thương tiền ung thư, vì khoảng 1–20% trường hợp có thể tiến triển thành ung thư biểu mô tế bào vảy.

Nguyên nhân gây Bạch sản

Nguyên nhân chính xác của bạch sản chưa được xác định hoàn toàn, nhưng nhiều yếu tố nguy cơ đã được ghi nhận, bao gồm:

1. Sử dụng thuốc lá

• Là yếu tố nguy cơ hàng đầu, chiếm đa số trường hợp.
• Bao gồm hút thuốc lá, thuốc lào, xì gà hoặc nhai thuốc lá.
• Các hóa chất độc hại trong khói thuốc kích thích và làm tổn thương niêm mạc miệng lâu dài.

2. Rượu bia

• Uống rượu mạnh, đặc biệt khi kết hợp hút thuốc, làm tăng đáng kể nguy cơ xuất hiện bạch sản.

3. Kích thích cơ học kéo dài

• Răng sứt, vỡ, mọc lệch.
• Hàm giả hoặc mão răng không vừa vặn.
• Thói quen cắn má, cắn môi hoặc nghiến răng.

4. Nhiễm virus HPV

• Virus papilloma người, đặc biệt là các týp nguy cơ cao, có thể liên quan đến một số trường hợp bạch sản.

5. Các yếu tố khác

• Dinh dưỡng kém, thiếu vitamin A, C, E.
• Suy giảm miễn dịch.
• Bệnh trào ngược dạ dày – thực quản gây kích ứng vùng hầu họng và miệng.

Mời các bạn cùng tham khảo: >>> ĐIỀU TRỊ LƯỢNG TINH DỊCH GIẢM BẰNG ĐÔNG Y

Triệu chứng của Bạch sản

Bạch sản thường tiến triển âm thầm, không gây đau rõ rệt, khiến người bệnh dễ bỏ qua.

1. Dấu hiệu nhận biết

• Xuất hiện mảng hoặc đốm trắng ở niêm mạc miệng, không bong khi cạo.
• Hình dạng và kích thước thay đổi, có thể phẳng hoặc hơi gồ.
• Vị trí hay gặp: mặt trong má, lưỡi, lợi, môi, sàn miệng.

2. Các dạng bạch sản

Bạch sản được phân loại dựa trên đặc điểm hình thái tổn thương, mỗi dạng có mức độ nguy cơ ác tính khác nhau:

2.1. Bạch sản đồng nhất (Homogeneous leukoplakia)

• Đặc điểm: Mảng trắng hoặc xám trắng đồng đều về màu sắc, bề mặt nhẵn, phẳng hoặc hơi sần nhẹ. Tổn thương thường có ranh giới rõ với vùng niêm mạc lành xung quanh.
• Vị trí hay gặp: Mặt trong má, lợi, bờ lưỡi.
• Cảm giác của người bệnh: Thường không gây đau hoặc khó chịu, nên dễ bị bỏ qua.
• Nguy cơ ác tính: Thấp hơn so với các dạng khác, nhưng vẫn cần theo dõi vì nguy cơ biến đổi ác tính vẫn tồn tại (đặc biệt nếu tiếp xúc yếu tố nguy cơ lâu dài).

2.2. Bạch sản không đồng nhất (Non-homogeneous leukoplakia)

• Đặc điểm: Mảng trắng xen kẽ các vùng đỏ (erythroleukoplakia), hoặc có bề mặt sần sùi, nứt nẻ, lồi gồ không đều.
• Biểu hiện lâm sàng: Có thể kèm các chấm đỏ, loét nhỏ hoặc bề mặt dày cộm.
• Vị trí hay gặp: Lưỡi, sàn miệng, lợi.
• Nguy cơ ác tính: Cao hơn đáng kể so với dạng đồng nhất. Tổn thương có vùng đỏ thường chứa tế bào loạn sản nặng hoặc ung thư tại chỗ, vì vậy cần sinh thiết sớm.

2.3. Bạch sản dạng mụn cóc (Verrucous leukoplakia)

• Đặc điểm: Bề mặt tổn thương dày, gồ ghề, giống mụn cóc hoặc vảy dày. Có thể là các mảng riêng lẻ hoặc lan rộng thành từng mảng lớn.
• Diễn tiến: Tiến triển chậm nhưng dai dẳng, khó điều trị dứt điểm.
• Vị trí hay gặp: Niêm mạc má, lợi, khẩu cái.
• Nguy cơ ác tính: Trung bình đến cao, đặc biệt ở dạng bạch sản mụn cóc lan tỏa (proliferative verrucous leukoplakia) vì có xu hướng tái phát nhiều lần và biến đổi thành ung thư.

2.4. Bạch sản dạng loét (Ulcerative leukoplakia)

• Đặc điểm: Hiếm gặp, biểu hiện bằng các mảng trắng kèm ổ loét hoặc nứt sâu, bờ gồ cao, nền loét đỏ hoặc vàng nhạt.
• Triệu chứng: Có thể đau, rát, chảy máu khi ăn uống hoặc chải răng.
• Vị trí hay gặp: Lưỡi, sàn miệng — đây là những vị trí có tỷ lệ ung thư hóa cao.
• Nguy cơ ác tính: Rất cao. Thường báo hiệu tổn thương nặng, thậm chí là ung thư biểu mô tế bào vảy giai đoạn sớm. Cần sinh thiết và xử trí ngay.

3. Triệu chứng kèm theo (nếu có)

• Cảm giác khô miệng, rát nhẹ.
• Hôi miệng.
• Khó chịu khi ăn thức ăn cay, nóng.
• Ở giai đoạn tiến triển: có thể đau, loét, chảy máu.

Mời các bạn cùng tham khảo: >>> DA VẢY CÁ – CĂN BỆNH CẢ ĐỜI

Chẩn đoán Bạch sản

1. Khám lâm sàng

Bác sĩ sẽ quan sát trực tiếp niêm mạc miệng để ghi nhận đặc điểm vị trí, hình dạng và kích thước tổn thương.

2. Chẩn đoán phân biệt

Cần loại trừ các nguyên nhân khác gây mảng trắng như:

• Nhiễm nấm Candida.
• Lichen phẳng.
• Loét áp-tơ.
• Tổn thương do lupus ban đỏ.

3. Sinh thiết 

Là tiêu chuẩn vàng để chẩn đoán xác định và đánh giá nguy cơ ác tính. Mẫu mô được soi dưới kính hiển vi để phát hiện loạn sản hoặc ung thư sớm.

4. Các xét nghiệm bổ trợ

• Xét nghiệm HPV nếu nghi ngờ nguyên nhân virus.
• Xét nghiệm máu đánh giá tình trạng dinh dưỡng, miễn dịch.

 

Điều trị Bạch sản

Mục tiêu điều trị là loại bỏ tổn thương, giảm yếu tố nguy cơ và phòng ngừa tiến triển thành ung thư.

1. Loại bỏ nguyên nhân

• Bỏ thuốc lá và hạn chế rượu bia.
• Điều chỉnh hoặc thay mới răng giả, mão răng gây kích thích.
• Điều trị các bệnh răng miệng kèm theo.

2. Điều trị tổn thương

Tùy vào mức độ và kết quả sinh thiết, bác sĩ có thể áp dụng:

• Phẫu thuật cắt bỏ: bằng dao mổ, laser CO₂ hoặc sóng cao tần.
• Áp lạnh (cryotherapy): dùng nitơ lỏng để phá hủy tổn thương.
• Điều trị bằng laser: ít xâm lấn, hạn chế sẹo.
• Thuốc bôi: một số trường hợp có thể dùng retinoid tại chỗ hoặc corticosteroid (nếu kèm viêm).

3. Theo dõi định kỳ

• Tái khám mỗi 3–6 tháng để kiểm tra tái phát hoặc xuất hiện tổn thương mới.
• Sinh thiết lại nếu tổn thương thay đổi hình dạng hoặc màu sắc.

 

Tiên lượng và biến chứng

• Phần lớn bạch sản là lành tính, nhưng khoảng 1–20% có thể ác tính hóa.
• Nguy cơ cao hơn ở bạch sản không đồng nhất, tổn thương ở sàn miệng, lưỡi, và ở người hút thuốc lâu năm.
• Nếu không điều trị kịp thời, tổn thương có thể tiến triển thành ung thư biểu mô tế bào vảy, ảnh hưởng nghiêm trọng đến sức khỏe và tính mạng.

 

Bạn đọc có vấn đề về phụ khoa – da liễu có thể liên hệ trực tiếp qua Hotline 0789503555 để được hỗ trợ nhé! 

Phòng ngừa Bạch sản

• Ngừng hút thuốc và hạn chế rượu bia.
• Khám răng định kỳ, điều chỉnh răng giả hoặc răng gãy.
• Ăn nhiều rau xanh, trái cây giàu vitamin A, C, E.
• Giữ vệ sinh răng miệng sạch sẽ.
• Điều trị sớm các tổn thương niêm mạc miệng.
• Kiểm tra miệng thường xuyên, đặc biệt nếu có yếu tố nguy cơ.

Khi nào cần đi khám?

Bạn nên đến bác sĩ chuyên khoa Răng – Hàm – Mặt hoặc Tai – Mũi – Họng khi:

• Phát hiện mảng trắng tồn tại hơn 2 tuần không khỏi.
• Mảng trắng kèm vùng đỏ, loét, đau hoặc chảy máu.
• Tổn thương tăng kích thước nhanh.
• Có tiền sử hút thuốc, uống rượu lâu năm.

 

Kết luận

Bạch sản là một tổn thương niêm mạc miệng tiềm ẩn nguy cơ ung thư, nhưng có thể phát hiện và điều trị hiệu quả nếu được chẩn đoán sớm. Việc loại bỏ các yếu tố nguy cơ, duy trì vệ sinh răng miệng tốt và tái khám định kỳ là chìa khóa giúp phòng ngừa biến chứng.

Nếu bạn nhận thấy bất kỳ mảng trắng bất thường nào trong khoang miệng, hãy đến cơ sở y tế uy tín để được kiểm tra và điều trị kịp thời.

Nếu như các bạn có câu hỏi gì, vui lòng liên hệ trực tiếp với Phòng khám Tuệ Y Đường – 166 Nguyễn Xiển. Xin trân trọng cảm ơn!