Bạch tạng và Bạch biến là hai bệnh lý về da cùng gây ra hiện tượng da mất màu, nhưng nguyên nhân, cơ chế và tiên lượng lại hoàn toàn khác nhau. Hiểu rõ sự khác biệt giữa hai bệnh này không chỉ giúp người bệnh chủ động chăm sóc sức khỏe mà còn tránh được những nhầm lẫn dẫn đến điều trị sai cách.

Mời các bạn cùng tìm hiểu và phân biệt hai bệnh này dưới sự tham vấn của Bác sĩ chuyên khoa II Trần Thị Thu Huyền – trưởng khoa khám bệnh Phòng khám Đông y Tuệ Y Đường.

KHÁI QUÁT VỀ BỆNH BẠCH TẠNG

Bạch tạng (Albinism) là một rối loạn di truyền hiếm gặp, đặc trưng bởi tình trạng cơ thể không sản xuất hoặc sản xuất rất ít melanin – sắc tố quyết định màu da, tóc và mắt.

1. Nguyên nhân

Bạch tạng hình thành chủ yếu do đột biến gen làm ảnh hưởng đến quá trình tổng hợp enzyme tyrosinase – một loại enzyme then chốt trong việc sản xuất melanin (sắc tố quyết định màu da, tóc và mắt).

Khi tyrosinase bị thiếu hụt hoặc mất hoàn toàn chức năng, cơ thể sẽ không thể  hoặc tạo ra rất ít melanin, dẫn đến da, tóc và mắt trở nên nhạt màu hơn bình thường.

Những đột biến này được di truyền qua nhiều thế hệ và không bị tác động bởi yếu tố bên ngoài như chế độ ăn uống hay môi trường.

2. Tính chất bệnh

• Bạch tạng là bệnh bẩm sinh, tức là trẻ đã mang đặc điểm mất sắc tố ngay từ khi mới sinh ra. Biểu hiện thường nhận thấy ngay trong những ngày đầu đời, không phải là bệnh mắc phải sau này.
• Đây là một tình trạng không lây nhiễm và kéo dài suốt đời.

3. Cơ chế di truyền

Phần lớn các trường hợp bạch tạng được di truyền theo kiểu gen lặn trên nhiễm sắc thể thường. Điều này có nghĩa là:

• Một người chỉ mắc bệnh khi nhận cả hai bản sao gen đột biến từ bố và mẹ.
• Nếu chỉ nhận một bản sao gen đột biến, người đó sẽ không mắc bệnh nhưng vẫn là “người mang gen bệnh” và có khả năng truyền gen này cho con cái.

Vì vậy, nguy cơ trẻ mắc bệnh cao hơn nếu cả bố và mẹ đều mang gen đột biến.

4. Phân loại bạch tạng

• Bạch tạng toàn thân: Đây là thể bệnh phổ biến nhất, trong đó sắc tố bị giảm hoặc mất hoàn toàn trên toàn bộ da, tóc và mắt.
• Bạch tạng từng phần (hiếm gặp): Chỉ một số vùng trên cơ thể, chẳng hạn như một mảng da hoặc một vùng tóc, bị giảm sắc tố rõ rệt trong khi các vùng khác vẫn bình thường.

>> Mời bạn đọc tham khảo thêm bài viết: THIẾU SỮA SAU SINH DƯỚI GÓC NHÌN CỦA TÂY Y VÀ ĐÔNG Y

5. Triệu chứng điển hình

Người mắc bạch tạng thường có các dấu hiệu đặc trưng sau:

• Da: Trắng bạch ngay từ khi mới sinh, rất nhạy cảm với ánh nắng mặt trời, dễ bị cháy nắng, đỏ rát khi tiếp xúc tia UV.
• Tóc: Màu bạc, vàng nhạt hoặc trắng hoàn toàn tùy vào mức độ thiếu hụt melanin.
• Mắt: Màu xanh nhạt, xám hoặc hồng do mống mắt thiếu sắc tố; mắt rất nhạy sáng, dễ bị chói khi ra nắng.
• Thị lực: Thường kém, có thể bị rung giật nhãn cầu (mắt di chuyển nhanh không kiểm soát), giảm khả năng nhìn xa hoặc nhìn chi tiết.

6. Nguy cơ đối với sức khỏe:

• Dễ bị ung thư da do thiếu bảo vệ từ melanin.
• Dễ bị các vấn đề về mắt như cận thị, loạn thị, nhạy cảm ánh sáng.
• Bệnh tuy không lây nhiễm, nhưng tồn tại suốt đời.

KHÁI QUÁT VỀ BỆNH BẠCH BIẾN

Bạch biến (Vitiligo) là một bệnh da liễu mạn tính, được đặc trưng bởi sự mất sắc tố từng vùng trên da do tế bào hắc tố bị phá hủy. Mặc dù, nguyên nhân chưa được xác định hoàn toàn, nhưng nhiều nghiên cứu cho thấy bệnh liên quan đến rối loạn miễn dịch tự miễn, yếu tố di truyền và môi trường.

1. Tính chất của bệnh

Bạch biến là bệnh da mạn tính, có thể xuất hiện ở bất kỳ độ tuổi nào, nhưng thường được ghi nhận nhiều nhất trong giai đoạn từ 10–30 tuổi – thời điểm hệ miễn dịch và nội tiết có nhiều biến động.

Không giống bạch tạng, bệnh này không có ngay từ khi sinh ra mà khởi phát sau một thời gian, đôi khi liên quan đến yếu tố kích hoạt.

Diễn tiến bệnh thường khó dự đoán:

• Có trường hợp các mảng trắng giữ nguyên nhiều năm không thay đổi.
• Cũng có trường hợp bệnh lan rộng nhanh chỉ trong vài tháng.
• Tốc độ và phạm vi lan không theo quy luật cố định, khiến việc điều trị và kiểm soát trở nên phức tạp.

2. Cơ chế bệnh sinh

Bạch biến được xem là một bệnh tự miễn. Trong đó, hệ miễn dịch của cơ thể – vốn có chức năng bảo vệ chống lại vi khuẩn, virus – lại nhầm lẫn tế bào hắc tố (melanocyte) là “tác nhân lạ” và tấn công, phá hủy chúng.

Khi các tế bào hắc tố bị tiêu diệt, vùng da đó không thể sản xuất melanin, dẫn đến mất màu và hình thành mảng trắng.

Ngoài yếu tố miễn dịch, một số giả thuyết cho rằng stress oxy hóa, rối loạn thần kinh – nội tiết và yếu tố di truyền cũng tham gia vào quá trình bệnh.

>> Mời bạn đọc tham khảo thêm bài viết: VIÊM LỘ TUYẾN CỔ TỬ CUNG – NGUYÊN NHÂN VÀ CÁCH PHÒNG TRÁNH 

3. Các yếu tố nguy cơ

Một số tình huống hoặc đặc điểm có thể làm tăng khả năng mắc bạch biến hoặc khiến bệnh khởi phát, bao gồm:

• Tiền sử gia đình mắc bệnh tự miễn: Ví dụ như bệnh tuyến giáp tự miễn, tiểu đường type 1, lupus ban đỏ…
• Chấn thương da (hiện tượng Koebner): Các vết xước, bỏng, hoặc tổn thương cơ học có thể kích thích sự xuất hiện của mảng trắng tại vị trí bị tổn thương.
• Căng thẳng tâm lý kéo dài (stress): Stress có thể kích hoạt hoặc làm bệnh tiến triển nhanh hơn thông qua cơ chế miễn dịch – nội tiết.
• Rối loạn nội tiết: Thay đổi hormone ở tuổi dậy thì, sau sinh hoặc mãn kinh đôi khi liên quan đến sự khởi phát bệnh.
• Tiếp xúc hóa chất: Một số hóa chất công nghiệp, thuốc nhuộm, hoặc chất chống oxy hóa mạnh có thể phá hủy tế bào hắc tố.

4. Triệu chứng điển hình

Bạch biến có những dấu hiệu đặc trưng giúp phân biệt với các bệnh mất sắc tố khác:

• Mảng da trắng rõ rệt, ranh giới rõ so với vùng da xung quanh.
• Vị trí thường gặp: Mặt (quanh mắt, quanh miệng), mu bàn tay, cẳng tay, khớp gối, khớp ngón tay, bàn chân.
• Không gây đau hay ngứa, nhưng vùng da mất sắc tố dễ bắt nắng, dễ bị bỏng khi tiếp xúc tia UV.
• Ở một số trường hợp, lông trên mảng trắng cũng bị bạc màu (poliosis), tạo nên sự khác biệt rõ về màu sắc so với lông ở vùng da bình thường.

 

SO SÁNH BẠCH TẠNG VÀ BẠCH BIẾN

Tiêu chí	Bạch tạng	Bạch biến
Nguyên nhân	Đột biến gen → giảm hoặc mất sản xuất melanin	Miễn dịch tự miễn phá hủy tế bào hắc tố
Thời điểm khởi phát	Ngay khi sinh ra	Bất kỳ tuổi nào, thường 10–30 tuổi
Phân bố tổn thương	Toàn thân (bạch tạng toàn thể) hoặc lan rộng hầu hết cơ thể	Từng mảng rải rác, đối xứng hoặc không đối xứng
Tóc, mắt	Thường bạc màu hoặc sáng hơn bình thường, mắt sáng, nhạy sáng	Bình thường hoặc bạc lông tại mảng trắng
Nguy cơ sức khỏe	Cao (ung thư da, giảm thị lực)	Thường chỉ ảnh hưởng thẩm mỹ, nhưng dễ cháy nắng
Tính di truyền	Rõ rệt, theo gen lặn	Có yếu tố di truyền nhưng không bắt buộc
Khả năng lây	Không lây	Không lây

CHẨN ĐOÁN

Bạch tạng:

• Dựa vào biểu hiện lâm sàng ngay từ sơ sinh.
• Xét nghiệm gen để xác định đột biến.

Bạch biến:

• Khám da liễu, dùng đèn Wood để quan sát vùng mất sắc tố.
• Loại trừ các bệnh mất sắc tố khác (hắc lào, phong…).

 Bạn đọc có vấn đề về phụ khoa – da liễu có thể liên hệ trực tiếp qua Hotline 0789503555 để được hỗ trợ nhé! 

ĐIỀU TRỊ

1. Bạch tạng:

• Không có phương pháp chữa khỏi hoàn toàn.
• Biện pháp chính:
  • Tránh nắng, dùng kem chống nắng SPF cao.
  • Kính râm bảo vệ mắt.
  • Khám da liễu định kỳ để phát hiện sớm ung thư da.
  • Tư vấn di truyền cho gia đình.

2. Bạch biến:

• Mục tiêu: Khôi phục sắc tố và ngăn lan rộng.
• Phương pháp:
  • Thuốc bôi corticosteroid, tacrolimus.
  • Liệu pháp ánh sáng (PUVA, UVB dải hẹp).
  • Ghép tế bào hắc tố.
  • Hỗ trợ: che phủ bằng mỹ phẩm, tránh tác nhân kích hoạt.

 

ẢNH HƯỞNG CỦA TÂM LÍ VÀ CHẤT LƯỢNG CUỘC SỐNG

Cả hai bệnh đều ảnh hưởng đến ngoại hình, dễ gây mặc cảm, tự ti. Đặc biệt ở trẻ em, cần có sự hỗ trợ từ gia đình và cộng đồng để tránh kỳ thị. Liệu pháp tâm lý và nhóm hỗ trợ bệnh nhân đóng vai trò quan trọng.

KẾT LUẬN

Bạch tạng và bạch biến mặc dù cùng gây mất màu da nhưng lại khác nhau hoàn toàn về nguyên nhân, thời điểm khởi phát và mức độ ảnh hưởng sức khỏe.

Bạch tạng là bệnh di truyền bẩm sinh, ảnh hưởng toàn thân và đi kèm nguy cơ cao về thị lực, ung thư da; trong khi bạch biến là bệnh tự miễn, thường xuất hiện sau sinh và chủ yếu gây vấn đề thẩm mỹ.

Việc phân biệt rõ hai bệnh này giúp chúng ta có thể lựa chọn được hướng điều trị phù hợp, bảo vệ sức khỏe và cải thiện chất lượng cuộc sống. Bệnh nhân cần đến cơ sở y tế chuyên khoa da liễu để được chẩn đoán chính xác và tư vấn điều trị kịp thời khi có dấu hiệu bất thường về sắc tố da.

Nếu như các bạn có câu hỏi gì, vui lòng liên hệ trực tiếp với Phòng khám Tuệ Y Đường – 166 Nguyễn Xiển. Xin trân trọng cảm ơn!