Thiếu sữa sau sinh là một hiện tượng thường gặp ở rất nhiều bà mẹ sau sinh đặc biệt là những người mẹ sinh con lần đầu. Tình trạng này làm cho bà mẹ rất lo lắng và vô tình lại càng làm cho sự thiếu sữa lại càng nặng nề hơn. Hãy cùng Ths. Bs. Trần Thu Huyền tại Phòng khám Tuệ Y Đường tìm hiểu về nguyên nhân gây ra tình trạng này và cách khắc phục nhé.
Thiếu sữa sau sinh là gì?
Theo Ths.Bs. Trần Thu Huyền, thiếu sữa sau khi sinh là hiện tượng vú người mẹ tiết ra rất ít sữa, những người mẹ sau sinh con mà vú không tiết sữa cho con bú cũng được coi là thiếu sữa. Cần phân biệt thiếu sữa với mất sữa – hiện tượng người mẹ đang có sữa bình thường nhưng vì một lý do nào đó mà tuyến vú đột ngột dừng tuyến sữa.
Thiếu sữa thông thường chỉ diễn ra trong một thời gian ngắn, không gây đau đớn cho người mẹ nhưng ảnh hưởng lớn đến nguồn sữa của mẹ dành cho bé. Nếu không xử trí kịp thời, người mẹ có thể vĩnh viễn không có đủ sữa cho con bú.
Nguyên nhân thiếu sữa
Thiếu sữa tiên phát:
Đa số các bà mẹ đều đủ sữa cho con bú, nhưng vẫn có khoảng 5% phụ nữ không thể đáp ứng nhu cầu dinh dưỡng của con, ngay cả khi họ đã cho con bú đúng cách và áp dụng đủ các biện pháp kích sữa dẫn đến các bà mẹ buộc phải cân nhắc bổ sung sữa công thức cho con. Nguyên nhân có thể do:
- Sót rau thai sau sinh không được chẩn đoán.
- Từng phẫu thuật vú, nhất là nếu thủ thuật này được thực hiện qua đường rạch quanh quầng vú.
- Từng sinh thiết cắt bỏ khối u ở vú, dẫn lưu áp xe vú, phẫu thuật thu nhỏ vú và một số trường hợp phẫu thuật nâng ngực.
- Bầu vú không phát triển hoặc phát triển không đáng kể trong thời gian mang thai. Trường hợp này người mẹ có thể bị thiểu sản tuyến vú – mô vú thuyên giảm đáng kể ở một hay cả hai bên ngực.
Thiếu sữa thứ phát:
Thiếu sữa thứ phát phổ biến hơn rất nhiều so với thiếu sữa tiên phát. Ban đầu sữa được sản xuất đầy đủ, nhưng sau đó lượng sữa giảm sút rất nhanh do xuất hiện một số trở ngại trong việc cho con bú, xuất phất từ phía mẹ hoặc con.
Nguyên nhân từ mẹ:
- Cương tức tuyến vú hậu sản không được xử lý.
- Con bú không thường xuyên và không hiệu quả.
- Đau núm vú.
- Tách mẹ và con.
- Hạn chế năng lượng trong khẩu phần ăn của mẹ.
- Mẹ bị stress, trầm cảm sau sinh.
- Ăn các thức ăn gây mất sữa.
Bạn đọc có vấn đề về phụ khoa có thể liên hệ trực tiếp qua hotline 0789503555 để được hỗ trợ nhé!
Nguyên nhân từ con
- Trẻ sinh non hay nhẹ cân.
- Dị tật bẩm sinh ở miệng.
- Trẻ hay ngủ, không thèm ăn.
- Lạm dụng núm vú.
- Trẻ sơ sinh ngủ dài hơn 5-6 giờ về đêm.
- Trẻ được bổ sung đều đặn sữa công thức hay nước đường.
Khắc phục tình trạng mẹ thiếu sữa
Để khắc phục tình trạng thiếu sữa người mẹ phải chú ý thực hiện các điều sau:
- Tuân thủ các hướng dẫn về kỹ thuật cho con bú, chú ý tư thế bế và cách bé ngậm bắt vú.
- Cho bé bú ít nhất 10-12 lần mỗi ngày.
- Nếu bé không thể bú, mẹ cần vắt sữa và cho con dùng lượng sữa được vắt ra này.
- Cho bé bú từ cả hai bầu sữa trong mỗi cữ bú và chuyển từ bên này sang bên kia để đánh thức trẻ nếu cần.
- Yêu cầu các thành viên trong gia đình giúp làm các việc vặt để mẹ có thể tập trung cho con bú, đặc biệt là trong những ngày đầu tiên.
- Nếu bé bú yếu và không nhận được đủ sữa mẹ, nên dùng máy hút sữa để duy trì nguồn sữa mẹ. Sau mỗi lần cho con bú, nên dùng máy hút sữa trong vòng 10-15 phút và nếu được thì dùng hệ thống hút đồng thời từ cả hai bên bầu vú.
Phương pháp này giúp kích thích bài tiết prolactin, hóc môn sản xuất sữa. Sữa cuối bữa giàu chất béo và năng lượng này có thể dùng để bổ sung cho bé trong những cữ bú sau, giúp gia tăng cơ hội trẻ nhận đủ sữa mẹ, không cần bổ sung sữa công thức.
Nguyên nhân và cách khắc phục tình trạng thiếu sữa theo đông y như thế nào?
Theo bác sĩ Huyền, chứng thiếu sữa sau khi sinh liên quan mật thiết đến chức năng của tỳ vị và can. Sữa (Nhũ trấp) được hóa sinh từ huyết và dựa vào khí để vận hành. Nguồn gốc của khí huyết là được hóa sinh từ chất tinh vi đồ ăn thức uống. Nếu tỳ vị hư nhược làm ảnh hưởng đến nguồn hóa sinh thì sẽ giảm sản sinh ra sữa.
Đồng thời sữa lại dựa vào sơ tiết của can khí để bài xuất, nên khi can khí uất trệ, nhũ lạc không thông sẽ ảnh hưởng đến vận hành sữa, sữa không xuống được.
Mời bạn đọc tham khảo: CỐC NGUYỆT SAN – ĐỌC TRƯỚC KHI SỬ DỤNG
Chứng sữa không đủ phân thành hư và thực:
Hư chứng: Sờ tuyến vú thấy mềm, ấn không đau, sữa ra loãng.
Thực chứng: Sờ tuyến vú thấy căng cứng và đau, sữa ra đặc dính.
Khi điều trị nên dùng pháp điều lý khí huyết, thông lạc hạ nhũ.
Trường hợp hư chứng khi điều trị nên dùng pháp bổ ích khí huyết, thông lạc lợi nhũ.
Trường hợp thực chứng nên dùng phép sơ can giải uất, thông lạc hạ nhũ. Ngoài ra, mẹ nên tích cực uống sữa, đảm bảo ăn đủ chất dinh dưỡng, uống đủ nước.
Nguyên nhân do khí huyết hư nhược:
Triệu chứng: Sản phụ sau khi sinh thấy sữa tiết ra ít hoặc không có sữa, sữa ra loãng, tuyến vú mềm, ấn không thấy căng, sắc mặt không tươi nhuận, mệt mỏi, ăn kém, chất lưỡi nhạt, rêu lưỡi trắng mỏng, mạch tế nhược.
Giải thích: Do khí huyết hư nhược nên nguồn hóa sinh sữa không đầy đủ gây nên chứng sữa ra ít, không có sữa, chất sữa loãng. Tuyến sữa trống rỗng, sữa không sung thịnh nên thấy chứng vú mềm, ấn không căng.
Khí hư huyết thiếu không đủ đưa lên nuôi dưỡng vùng đầu mặt nên thấy sắc mặt không tươi nhuận. Dương khí hư yếu làm tỳ mất kiện vận gây nên chứng mệt mỏi, ăn kém.
Điều trị:
Bổ khí dưỡng huyết, thông nhũ.
Dùng bài: Thông nhũ đan.
| Nhân sâm 6g | Hoàng kì 12g | Cát cánh 6g |
| Đương quy 12g | Mạch môn 12g | Móng giò lợn 1 cái |
| Thông thảo 6g |
Các vị thuốc trên sắc uống, ngày 1 thang.
Thiếu sữa do can uất khí trệ
Triệu chứng: Sản phụ sau sinh thấy sữa xuống rất ít, sữa dính đặc hoặc không thấy có sữa, tuyến vú căng đau, đầy tức hai bên mạn sườn, ăn uống không ngon, hoặc thấy nóng bức trong người, sốt nhẹ, chất lưỡi nhạt, rêu lưỡi vàng mỏng, mạch tế huyền hoặc huyền sác.
Giải thích: Do tình chí bị uất ức, can khí không thư thái nên vận hành khí cơ không thông, nhũ lạc bị trở trệ nên thấy sữa ra ít, sữa bị ứ trệ vận hành không thông gây căng đau tuyến vú, sữa ra đặc và dính.
Kinh can phân bố 2 bên mạn sườn nên can khí uất kết gây chứng đầy tức hai bên mạn sườn. Can khí phạm vị nên gây ra chứng ăn không ngon miệng. Sữa ứ trệ lâu dần hóa nhiệt gây nên sốt nhẹ.
Điều trị:
Sơ can giải uất, thông lạc hạ nhũ.
Bài thuốc: Hạ nhũ dũng tuyền tán
| Đương quy 12g | Sinh địa 12g | Thanh bì 10g |
| Lậu lô 12g | Bạch thược 12g | Xuyên khung 12g |
| Cát cánh 6g | Cam thảo 10g | Thiên hoa phấn 12g |
| Thông thảo 6g | Bạch chỉ 10g | Xuyên sơn giáp 6g |
| Vương bất lưu hành 12g |
Các vị thuốc trên sắc uống ngày 1 thang.
Khi điều trị nên phối hợp các vị thuốc có tác dụng bổ huyết ích khí và tăng dịch để làm tăng nguồn hóa sinh sữa, phối hợp sơ can giải uất với các vị thuốc bổ huyết để điều lý uất kết của can. Trong khi điều trị, không cứ là hư chứng hay thực chứng, đều nên lưu ý các vị thuốc có tác dụng thông lạc hạ nhũ để giúp cho sữa vận hành.
Ngoài ra sản phụ cũng nên tăng cường uống sữa để thúc đẩy tiết sữa.
Các phương pháp khác
- Cục bộ: Dùng nước ấm chườm, sắc nước cọng hành để xông và rửa.
- Châm, cứu:
+ Ôn châm: Huyệt đản trung, nhũ căn
+ Phối hợp: Thiếu trạch, thiên tông, hợp cốc.
Nếu huyết hư thì châm thêm: Can du, cách du.
Nêu huyết trệ thì châm thêm nội quan, kì môn.
- Nhĩ châm: Điểm tuyến vú, nội tiết, dưới vỏ. Lưu kim 10 phút, ngày châm 2 lần.
Phòng khám Tuệ Y Đường sử dụng các phương pháp y học cổ truyền như thuốc thang, châm cứu, xoa bóp bấm huyêt cho hiệu quả rất tốt điều trị các trường hợp thiếu sữa sau sinh. Bạn đọc có thể tham khảo feedback của bệnh nhân tại bài viết này nhé:
Kết quả điều tri thiếu sữa sau sinh 2 tháng.
Nếu bạn có bất kỳ câu hỏi về bệnh phụ khoa nói chung và thiếu sữa sau sinh nói riêng, hãy tham khảo ý kiến Bác sĩ CKII Trần Thị Thu Huyền để được tư vấn tốt nhất qua:
Facebook: Tuệ Y Đường
⚕️ Ths.Bs Trần Thị Thu Huyền
⚕️ Bác sĩ Đoàn Dung
Địa chỉ: 166 Nguyễn Xiển – Hạ Đình – Thanh Xuân – Hà Nội
Hotline: 0789.501.555 – 0789.502.555 – 0789.503.555
