Nhũ hương và Một dược là 2 thứ nhựa cây quý có công dụng hoạt huyết khứ ứ mạnh của y học cổ truyền, thường được dùng trong các bài thuốc chữa đau bụng kinh, bế kinh, u cục, mụn nhọt, đau. Hai vị thuốc này đều có công năng là hoạt huyết, nhưng mỗi vị lại có 1 ưu điểm, nhược điểm riêng. Dưới đây là những ghi chép cổ về vị thuốc trên. Kính mời quý bạn đọc cùng Phòng khám Tuệ Y Đường tìm hiểu về vị thuốc này nhé!

I. NHŨ HƯƠNG

Còn có tên là Huân lục hương

1. TÍNH VỊ – QUY KINH

Mùi thơm có thể luồn xuyên vào Tâm, vị đắng tính ôn có thể bổ Thận, cay ôn có thể thông 12 đường kinh.

2. CÔNG NĂNG

Tuyên, hoạt huyết, thư cân

3. CHỦ TRỊ

Có thể khứ phong thân cân (cân không giãn thì bôi thêm thuốc này), hoạt huyết điều khí, thác lý hộ tâm (mùi thơm làm thông suốt vết lở loét, Có thể khiến độc khí xuất ra ngoài, không công vào trong nữa),
Còn có tác dụng sinh cơ chỉ thống. Trị các chứng đau ở ngực bụng, cấm khẩu, tai điếc, ung nhọt sưng lở, khó đẻ, vết thương gãy xương (đều lấy tác dụng hoạt huyết chỉ thống của nó).
Cũng để trị điên cuồng: Có thể khứ phong tán ứ. Linh uyển thần sa tán: Thần sa 1 lượng, Nhũ hương, Táo nhân mỗi thứ 5 tiền, uống cùng rượu.
Phóng túng uống rượu chìm đắm say sưa, nghe rằng đã ngủ 1-2 ngày chớ động vào, làm giật mình tỉnh giấc thì không thể trị. Sách “Bản Sự” gia thêm Nhân sâm 1 lượng, tên gọi Ninh chí cao.

4. BÀO CHẾ

Bào chế và chọn lựa: xuất xứ từ Phiên Ngung (tỉnh Quảng Đông).

Giống như đầu nhũ hoa, sáng soi thấu là loại tốt (ngoài chợ hay lấy nhựa cây hương phong làm giả).

Tính dính khó nghiền, khi thuỷ phi dùng bát sứ đặt trong nước nóng để nghiền, hoặc nghiền cùng Đăng tâm dễ thành bột.

>>>>> Cùng tìm hiểu kỹ hơn về vị thuốc Nhũ Hương

II. MỘT DƯỢC

1. TÍNH VỊ – QUY KINH

Vị đắng, Tính bình
Bản thảo kinh sơ nói: Nên là kiêm cả vị cay.
Nhập 12 đường kinh.

2. CÔNG NĂNG

Tuyên
Tán ứ
Định thống

3. CHỦ TRỊ

Tán kết khí, thông trệ huyết, tiêu thũng định thống sinh cơ (Khấu Tông nói: huyết trệ thì khí ủng, khí ủng thì kinh lạc mãn cấp, do đó sưng mà còn đau), bổ tâm đảm hư, can huyết bất túc, thay cũ đổi mới, có thể sinh huyết tốt.

Trị vết thương do kim khí, gậy gộc (huyết nhục bị thương tổn do đó ứ lại mà phát nhiệt gây đau), lở loét nặng trĩ lậu, màng mất che mờ đỏ mắt (do Can kinh huyết nhiệt), đau thuộc khí huyết sau sinh, phá u cục, phá thai.

Nhũ hương hoạt huyết, Một dược tán huyết, đều có thể tiêu thũng chỉ thống sinh cơ, do đó thường hay dùng cùng nhau.

4. CHÚ Ý

Nhọt lở loét đã vỡ chớ dùng, mủ nhiều chớ bôi.

Sản xuất ở phía Nam Phiên Ngung (tỉnh Quảng Tây). Sắc đỏ, loại như Hổ phách là tốt. Chủ trị giống như Nhũ hương.

5. ĐÔI DƯỢC NHŨ HƯƠNG VÀ MỘT DƯỢC

Nhũ hương cay ấm thơm nhuận, có thể hành khí ở trong huyết, thư cân hoạt lạc, tiêu thũng chỉ thống. Một dược đắng tiết lực mạnh.

Công năng giỏi về hoạt huyết tán ứ, tiêu thũng chỉ thống. Nhũ hương lấy hành khí hoạt huyết làm chủ, Một dược lấy hoạt huyết tán ứ làm trọng yếu.

Hai vị thuốc phối hợp khí huyết kiêm cố, cùng tuyên thông tạng phủ, lưu thông kinh lạc, hoạt huyết khư ứ, tiêu thũng chỉ thống, liễm sang sinh cơ.

Cặp Nhũ hương & Một dược chủ trị:

Tạng phủ kinh lạc, khí huyết ngưng trệ, cho tới bụng trên đau, phụ nữ hành kinh khó khăn, đau bụng kinh, sau khi đẻ đau bụng.
Trị đau do ngã té, phong thấp tý thống, sưng đau nhọt ngứa lở loét lâu ngày không khép miệng.
Đau thắt cơ tim, phụ nữ chửa ngoài tử cung.
Viêm khoang chậu cấp và bán cấp, sưng mủ khoang chậu, sưng đau vùng ngoài âm hộ, chứng thuộc hoả độc nội thịnh.

Điều trị bằng thuốc đông y tại Tuệ Y Đường

6. LIỀU LƯỢNG

Nhũ hương 3~10g, Một dược 3~10g.

7. KINH NGHIỆM

Nhũ hương & Một dược sau khi chế dùng làm thuốc, do đó khi dùng thuốc trên lâm sàng lấy Chế Nhũ hương và chế Một dược.

Nhũ hương & Một dược phối ngũ xuất xứ từ “Chứng trị chuẩn thằng – Nhũ hương chỉ thống tán”.

Trị nhọt sưng đau. Trương Tích Thuần trong “Y học trung trung tham tây lục” nói: “Nhũ hương, Một dược cùng dùng là thuốc trọng yếu để tuyên thông tạng phủ, lưu thông kinh lạc.

Do đó phàm tâm vị, sườn bụng, các khớp chân tay đau đớn đều có thể dùng để điều trị.

Lại giỏi trị bệnh phụ nữ hành kinh đau bụng, sau khi đẻ huyết ứ gây đau, kinh nguyệt không tới đều.

Vừa thông khí hoạt huyết, vừa giỏi trị phong hàn thấp tý, toàn thân tê bì, chân tay và các nhọt lở sưng đau. hoặc nhọt cứng không đau.

Dùng bên ngoài dạng bột để bôi nhọt lở, có thể giải độc, tiêu thũng, sinh cơ, chỉ thống, tuy là thuốc khai thông nhưng lại không làm hao thương khí huyết, quả là thuốc lành vậy”.

Lại nói: “Nhũ hương, Một dược không những lưu thông khí huyết kinh lạc mà còn lưu thông khí huyết ngưng tụ cả ở trong tạng phủ.

Nhũ hương & Một dược phối cùng Đương quy, Đan sâm, Trương Tích Thuần gọi là “Hoạt lạc hiệu linh đơn”.

Trị khí huyết ngưng trệ, hạch tích trưng hà, bụng ngực chân vai đau, nhọt lở trong ngoài, tất cả các chứng tích tụ tạng phủ, ứ tắc kinh lạc.

Thầy Lý Hán Khanh vận dụng phương trên để điều trị chửa ngoài tử cung, kinh nghiệm dùng nhiều lần có thể gọi là đại phát minh.

Lữ Cảnh Sơn thường trị sưng đau khớp gối 2 năm, lấy đau do nhiệt làm chủ, nhập âm phận là chính, ảnh hưởng giấc ngủ.