Vitamin C là một phân tử quan trọng cho sức khỏe của da bởi các đặc tính chống oxy hóa và vai trò tổng hợp collagen. Vitamin C trong chế độ ăn uống và dùng ngoài có nhiều tác dụng có lợi trên các tế bào da. Một số nghiên cứu đã chỉ ra rằng vitamin C có thể giúp ngăn ngừa và điều trị ảnh hưởng của tia UV trên da. Tuy nhiên những tác dụng này chưa được hiểu rõ do các nghiên cứu còn giới hạn hãy cùng Tuệ Y Đường thảo luận về vai trò tiềm năng và tóm tắt những kiến thức hiện tại về vitamin C qua bài viết sau.
1. Tác dụng trên da
1.1 Tác dụng chống nắng
Theo BS.CKII Trần Thị Thu Huyền – phụ trách chuyên môn của Phòng Khám Đông y Tuệ Y Đường
Vitamin C hạn chế những thiệt hại gây ra do tiếp xúc với tia UV. Hoạt động của chất này không giống như kem chống nắng vì nó không hấp thụ qua phụ quang phổ UVA hay UVB. Thay vào đó các hoạt động chống oxy hóa của vitamin C giúp bảo vệ chống lại thiệt hại gây ra bởi các gốc tự do. Sự gia tăng của protein vận chuyển vitamin C trong tế bào sừng khi tiếp xúc với tia cực tím chứng tỏ vai trò cần thiết của loại vitamin này trên da.
Những nghiên cứu gần đây cho thấy UVA là nguyên nhân gây ra sự lão hóa da và ung thư da. Tuy nhiên việc bảo vệ tránh những tổn thương gây ra bởi UVA lại không thật hữu hiệu, không phải tất cả các loại kem chống nắng đều chứa chất chống lại UVA và nếu có thì tác dụng lại không triệt để hoàn toàn trên bề mặt da dày khoảng 0,1mm. Tuy nhiên UVA lại có khả năng xuyên sâu và dễ hình thành các gốc tự do hơn so với UVB.
Gốc tự do là một nhóm phân tử ở trạng thái đơn bội có khả năng phản ứng oxy hóa cao. Những gốc tự do không chỉ được hình thành bởi tia UV mà còn bởi những ảnh hưởng bên ngoài khác như: thuốc lá, thuốc trừ sâu, nhiệt độ, hóa chất, vitamin C…. là một trong những chất có khả năng bảo vệ cơ thể tránh những tác động của gốc tự do.
Tuy nhiên nồng độ của nó sẽ giảm dần trong quá trình phơi nhiễm với UV. Đây là một chất chống oxy hóa thân nước trong da. Nó không chỉ có tác dụng trung hòa những gốc tự do mà còn thúc đẩy sự tái tạo Vitamin E (có tác dụng bảo vệ các thành phần lipit, màng tế bào khỏi quá trình oxy hóa).
Việc sử dụng vitamin C dùng tại chỗ riêng lẻ hoặc kết hợp với các hợp chất khác có thể tăng khả năng bảo vệ lớn hơn. Trong một nghiên cứu trên chuột, bôi vitamin C trì hoãn các tác động của tia UVB liều cao mãn tính trên da. Trong đó những tác dụng nhìn thấy là giảm nếp nhăn trên da và sự phát triển của các khối u, giảm thiệt hại DNA do tiếp xúc của tia UVA.
Kết hợp thoa vitamin C và vitamin E có hiệu quả hơn trong việc ngăn ngừa tổn thương so với sử dụng riêng lẻ. Đặc biệt, sự kết hợp của các vitamin và chất chống oxy hóa làm giảm tác dụng ức chế miễn dịch khi tiếp xúc với tia cực tím và giảm tổn thương tế bào.
1.2 Tác dụng chống lão hóa và chống nhăn
Trong các mô hình nuôi cấy tế bào, bổ sung vitamin C có rất nhiều tác dụng hữu ích trong chống lão hóa. Cụ thể,vitamin đã được chứng minh làm ổn định mRNA collagen, do đó làm tăng tổng hợp protein collagen cho da bị hư hỏng. Vitamin C cũng làm tăng tỷ lệ của các nguyên bào sợi,ngăn sự giảm sút thành phần này do tuổi tác.
Hơn nữa, vitamin C còn kích thích sửa chữa DNA trong các nguyên bào sợi được nuôi cấy. Nghiên cứu trên được đánh giá thông qua quan sát sự thay đổi về độ sâu và số lượng của các nếp nhăn,vitamin C trong chế độ ăn giúp cải thiện đặc tính của da, đáng chú ý là giảm nhăn da.Việc sử dụng Vitamin này đã được chứng minh có tác dụng làm giảm nếp nhăn, giảm độ nhám của da và tăng cường sản xuất collagen.
1.3 Tác dụng làm lành tổn thương
Các phản ứng viên thường làm tăng các gốc tự do tại các vị trí chấn thương và sự hiện diện của vitamin C có thể hạn chế tổn hại do gốc tự do. Sử dụng vitamin C để tăng cường sự tổng hợp collagen ở da, nó có vai trò bổ sung trong việc làm lành vết thương bằng cách thúc đẩy sự phân chia tế bào sừng, kích thích sự hình thành của các hàng rào biểu bì và tái thiết lập các lớp sừng .Vitamin C có trong phương pháp điều trị răng miệng cho loét áp (loét giường), bỏng ,cùng với vitamin E, kẽm và các yếu tố dinh dưỡng khác
1.4 Tác dụng trên da khô
Sử dụng vitamin C trong khẩu phần có sự tương quan với giảm nguy cơ khô da, nó có thể có tác động đến sự mất nước xuyên biểu bì. Trong các mô hình nuôi cấy tế bào, bổ sung vitamin C thúc đẩy sự tổng hợp của hàng rào lipit, giúp ngăn chặn sự thoát nước, làm giảm sự nhám của da. Tuy nhiên một số nghiên cứu khác cho thấy vitamin C gây tăng mất nước khi bôi lên da. Như vậy, ảnh hưởng của Vitamin này vào da khô không rõ ràng.
1.5 Các tác dụng khác
Các yếu tố từ môi trường có thể làm giảm nồng độ vitamin C trong da và dẫn đến tổn thương do gốc tự do. Hút thuốc cũng dẫn đến tăng nếp nhăn và giảm tổng hợp collagen,tương đương với sự suy giảm nồng độ vitamin này trong huyết tương. Tuy nhiên, sự tương quan này lại không rõ ràng. Vitamin C chưa được đánh giá từ các nghiên cứu đối với những thương tổn trên gia từ môi trường bên ngoài.
Vitamin C có thể hữu ích đối với mụn trứng cá để giảm tổn thương viêm. Tuy nhiên các nghiên cứu chủ yếu tập trung vào việc sử dụng natri ascorbyl phosphat, một dẫn xuất tổng hợp có thể được hấp thu kém qua da. Sử dụng tại chỗ cũng có thể làm sáng da nhẹ do làm giảm sản xuất Melanin.
2.Thiếu Vitamin C trên da
Các triệu chứng của thiếu vitamin C xuất hiện khi nồng độ trong huyết tương của vitamin này dưới 10 micromolar. Chúng ta có thể ngăn ngừa sự thiếu hụt bằng cách tiêu thụ ít nhất 60mg/ngày. Biểu hiện trên da dẫn đến sự phá vỡ các mô liên kết và giảm độ bền mạch máu. Các triệu chứng sớm ở da bao gồm sự dày lên của lớp sừng và đốm xuất huyết dưới da. Tổn thương da gây ra bởi sự thiếu hụt vitamin C được điều trị bằng cách bổ sung đầy đủ.
Tia UV làm giảm vitamin C trong da tùy thuộc cường độ và thời gian tiếp xúc. Trong nuôi cấy tế bào sừng, việc bổ sung vitamin C làm giảm ảnh hưởng của tia cực tím đến thiệt hại DNA, sự oxy hóa thành phần lipit và hạn chế giải phóng các hóa chất gây viêm. Vitamin C cũng điều hòa các tín hiệu oxy hóa-khử trong tế bào nuôi cấy và do đó làm tăng tế bào sống sau khi tiếp xúc tia UV.
Nhìn chung, nhiều số liệu nghiên cứu cho thấy rằng việc sử dụng riêng lẻ vitamin C không đủ cung cấp chất chống oxy hóa bảo vệ chống lại tia UV. Tuy nhiên, nhiều nghiên cứu đã chứng minh việc bổ sung bằng đường ăn uống với sự kết hợp của vitamin C và vitamin E có hiệu quả tăng chỉ số bảo vệ da và giảm đỏ da. Như vậy sự kết hợp giữa hai loại vitamin chống oxy hóa này là cần thiết để da được bảo vệ tốt hơn.
3. Dùng tại chỗ
Vitamin C là một thành phần được tìm thấy ở mức cao trong cả hai lớp biểu bi và trung bì ở da bình thường. Hàm lượng của nó ở biểu bì cao hơn so với lớp trung bì. Tiếp xúc quá mức với tia UV hoặc các chất ô nhiễm (khói thuốc lá và ozon) cũng có thể làm giảm hàm lượng vitamin này.
Vitamin C trong da thường được vận chuyển từ máu. Bổ sung đường uống có hiệu quả làm tăng nồng độ của nó trong da. Tuy nhiên, khi nồng độ trong huyết tương được bão hòa,nồng độ vitamin C trong da không còn tăng nữa. Cơ thể người không thể tự tổng hợp được mà phải lấy từ thức ăn và chịu sự tác động của các cơ chế đưa chất này đến da. Do đó, việc đưa vitamin C đến da cũng bị giới hạn. Vitamin C có thể được cung cấp cho da thông qua đường dùng ngoài.
Các lớp sừng là trở ngại chính cho hiệu quả hấp thu. Có thể loại bỏ các lớp sừng bằng laser, hóa chất hoặc các phương pháp cơ học tăng cường hấp thu.
Sự hấp thu vitamin C qua da còn phụ thuộc rất nhiều vào nồng độ pH. Các chế phẩm có độ pH dưới 4.0 giúp duy trì cấu trúc và tăng lượng di chuyển qua da. Sự ổn định của vitamin C trong các sản phẩm dùng tại chỗ là một mối quan tâm bởi đây là một chất kém bền vững. Sự tiếp xúc với không khí, nhiệt độ, ánh sáng có thể gây phân hủy từ từ vitamin C.
Vitamin C là một phần thiết yếu trong đảm bảo sức khỏe của da bởi tác dụng chống oxy hóa và là một yếu tố quan trọng để tổng hợp collagen,nó góp phần bảo vệ và giảm những thiệt hại do tia UV gây ra, cần thiết cho việc làm lành vết thương trên da. Bổ sung vitamin C đường ăn uống có thể giúp ngăn ngừa thiệt hại do tia UV đặc biệt là khi kết hợp với vitamin E.
Thức ăn bổ sung vitamin C cũng có thể cung cấp khả năng bảo vệ, nhưng mức độ tác dụng bảo vệ cần được nghiên cứu thêm. Sử dụng ngoài da là một cách làm hiệu quả để cung cấp vitamin C cho da.
Mặc dù không nhất quán trong các nghiên cứu nhưng nhiều dữ liệu cho thấy rằng vitamin C có hiệu quả nhất trong việc bảo vệ chống lại thiệt hại gây ra bởi tia UV và cũng có ích trong điều trị lão hóa và nhăn da. Cần có nhiều nghiên cứu hơn nữa về tác dụng của vitamin C trên da khô và sự hỗ trợ làm lành vết thương. Các tác dụng lớn nhất của việc bổ sung vitamin C được nhìn thấy khi nó được kết hợp với các vi chất dinh dưỡng khác như vitamin E và kẽm.
Mọi thắc mắc hay câu hỏi bạn đọc có thể liên hệ với BS.CKII Trần Thị Thu Huyền hoặc Phòng Khám Đông y Tuệ Y Đường để được giải đáp kịp thời !
