Mụn trứng cá là bệnh da liễu phổ biến, thường gặp ở lứa tuổi dậy thì nhưng cũng có thể kéo dài đến tuổi trưởng thành. Biểu hiện điển hình bao gồm: mụn đầu trắng, mụn đầu đen, mụn mủ, mụn bọc và thậm chí là mụn nang.

Để hiểu rõ hơn về bệnh lí này, mời các bạn cùng đọc bài viết Mụn trứng cá – điều trị từ gốc theo y học cổ truyền dưới sự tham vấn của Bác sĩ chuyên khoa II Trần Thị Thu Huyền – trưởng khoa khám bệnh Phòng khám Đông y Tuệ Y Đường.

Tổng quan về mụn trứng cá

Theo Y học hiện đại, nguyên nhân gây mụn chủ yếu liên quan đến:

• Tăng tiết bã nhờn.
• Tắc nghẽn lỗ chân lông.
• Sự phát triển quá mức của vi khuẩn Cutibacterium acnes.
• Tình trạng viêm tại chỗ.

Tuy nhiên, Y học cổ truyền (YHCT) lại nhìn nhận mụn trứng cá dưới góc độ mất cân bằng trong cơ thể, liên quan chặt chẽ đến gan, phổi, tỳ, vị và thận. Vì vậy, để điều trị mụn trứng cá tận gốc, YHCT tập trung vào điều hòa khí huyết, thanh nhiệt, giải độc, và điều chỉnh chức năng tạng phủ.

Quan điểm của YHCT về mụn trứng cá

Trong Y học cổ truyền, mụn trứng cá không đơn thuần chỉ là bệnh lý ngoài da mà còn phản ánh sự mất cân bằng âm dương, khí huyết và chức năng tạng phủ bên trong cơ thể. Mụn thường được xếp vào các chứng như “phấn thấp sang”, “tửu nỗ” hay “ban chẩn”.

Theo lý luận YHCT, da là nơi phản ánh tình trạng khí huyết, đồng thời có mối liên hệ mật thiết với các tạng phủ như phế, vị, can, tỳ và thận. Khi tạng phủ rối loạn, khí huyết không thông, nhiệt – độc ứ đọng sẽ phát tán ra ngoài da, hình thành mụn trứng cá.

>> Mời bạn đọc tham khảo thêm bài viết: PHÂN BIỆT VIÊM NANG LÔNG VÀ MỤN TRỨNG CÁ

Các nguyên nhân chủ yếu theo YHCT

1. Phế nhiệt, vị nhiệt:

• Cơ chế: Ăn nhiều đồ cay nóng, chiên rán, uống rượu bia làm phế và vị bị tích nhiệt. Khi nhiệt tà uất lại, cơ thể không thải ra kịp, nó bốc lên phần mặt, ngực, lưng – nơi phế và vị chủ trị – khiến lỗ chân lông bế tắc, sinh ra mụn đỏ, mụn mủ.
• Biểu hiện lâm sàng: Da nhờn, mụn viêm đỏ, có mủ, thường kèm theo cảm giác nóng trong người, táo bón, tiểu vàng.
• Hướng điều trị: Thanh phế nhiệt, tả vị hỏa, giải độc.

2. Can uất, khí trệ

• Cơ chế: YHCT cho rằng “Can chủ sơ tiết”, có vai trò điều hòa khí cơ toàn thân. Khi stress, lo âu, căng thẳng kéo dài sẽ khiến can uất, khí huyết ngưng trệ, độc tố không được thải ra, tích tụ dưới da tạo thành mụn bọc, mụn viêm sâu.
• Biểu hiện lâm sàng: Mụn thường to, sưng, dễ để lại thâm và sẹo. Người bệnh hay cáu gắt, ngực sườn tức nặng, kinh nguyệt không đều (ở nữ).
• Hướng điều trị: Sơ can giải uất, điều khí hoạt huyết, kết hợp an thần để ổn định cảm xúc.

3. Thận âm hư

• Cơ chế: Thận là gốc của âm dương. Khi âm dịch hao tổn (do lao lực, thiếu ngủ, sinh hoạt thất thường), hư hỏa bốc lên trên, làm da nóng, dễ sinh mụn dai dẳng và khó lành.
• Biểu hiện lâm sàng: Da khô nhưng vẫn nổi mụn, mụn kéo dài, kèm các triệu chứng như miệng khô, họng khát, mất ngủ, đau lưng mỏi gối.
• Hướng điều trị: Tư âm bổ thận, giáng hỏa, nuôi dưỡng âm dịch để cân bằng cơ thể.

4. Tỳ vị thấp nhiệt

• Cơ chế: Tỳ chủ vận hóa thủy cốc, nếu ăn uống không điều độ, nhiều dầu mỡ, ngọt béo thì tỳ vận hóa kém, sinh thấp trọc. Thấp lâu ngày hóa nhiệt, dồn ra da thành mụn mủ.
• Biểu hiện lâm sàng: Mụn thường kèm theo tình trạng da bóng nhờn, mụn mủ trắng, dễ tái phát; kèm đầy bụng, ăn kém, tiêu hóa thất thường.
• Hướng điều trị: Kiện tỳ, hóa thấp, thanh nhiệt lợi thấp để điều chỉnh tận gốc.

Như vậy, Y học cổ truyền nhìn nhận mụn trứng cá không chỉ là tổn thương da đơn thuần mà là kết quả của nhiệt độc – khí trệ – âm hư – thấp trọc. Do đó, việc điều trị không chỉ dừng lại ở việc làm sạch da hay bôi thuốc ngoài, mà cần điều hòa tạng phủ, khai thông khí huyết, phục hồi cân bằng âm dương. Chính nhờ nguyên tắc này, YHCT hướng tới trị tận gốc và ngăn ngừa tái phát, khác biệt so với cách tiếp cận chủ yếu giải quyết triệu chứng của Tây y.

>> Mời bạn đọc tham khảo thêm bài viết: MỤN TRỨNG CÁ – CHẾ ĐỘ DINH DƯỠNG

Ưu điểm của điều trị mụn trứng cá bằng YHCT

Điều trị mụn trứng cá theo YHCT ngày càng được nhiều người lựa chọn nhờ những ưu điểm sau:

• Điều trị toàn diện: Kết hợp trong uống – ngoài bôi, vừa giải độc cơ thể vừa làm lành tổn thương da.
• Tác động từ gốc: Chú trọng điều hòa tạng phủ, cân bằng nội tiết, giúp hạn chế tái phát.
• Ít tác dụng phụ: Chủ yếu sử dụng thảo dược tự nhiên, an toàn khi dùng lâu dài.
• Cải thiện sức khỏe tổng thể: Ngoài hết mụn, người bệnh còn ăn ngon, ngủ sâu, giảm stress, cơ thể khỏe mạnh hơn.

Phương pháp điều trị mụn trứng cá từ gốc theo YHCT

4.1. Nguyên tắc điều trị

• Thanh nhiệt, giải độc: Hạ hỏa, loại bỏ độc tố tích tụ trong cơ thể.
• Hoạt huyết, tiêu viêm: Thúc đẩy tuần hoàn máu, giảm sưng đỏ.
• Điều hòa tạng phủ: Cân bằng gan – thận – tỳ vị.
• Kết hợp trong – ngoài: Uống thảo dược, bôi thuốc hoặc đắp mặt nạ từ thiên nhiên.

4.2. Các bài thuốc YHCT trị mụn trứng cá

a) Bài thuốc thanh nhiệt giải độc

• Áp dụng khi mụn đỏ, sưng viêm, kèm nóng trong.
• Thành phần: Sinh địa, Hoàng liên, Kim ngân hoa, Liên kiều, Trạch tả.
• Công dụng: Thanh nhiệt, giải độc, giảm sưng viêm, làm mát gan.

b) Bài thuốc điều hòa can – tỳ

• Áp dụng khi mụn kèm rối loạn tiêu hóa, stress, dễ cáu gắt.
• Thành phần: Sài hồ, Bạch truật, Phục linh, Đương quy, Cam thảo.
• Công dụng: Sơ can giải uất, kiện tỳ, điều hòa khí huyết.

c) Bài thuốc bổ âm, dưỡng thận

• Áp dụng cho mụn kéo dài, da khô, miệng họng khát, ngủ kém.
• Thành phần: Thục địa, Sơn thù du, Câu kỷ tử, Kỷ tử, Mạch môn.
• Công dụng: Bổ âm, dưỡng thận, ổn định nội tiết, ngừa mụn tái phát.

4.3. Phương pháp ngoài da trong YHCT

Ngoài việc dùng thuốc uống, YHCT còn áp dụng các biện pháp trị mụn tại chỗ:

• Đắp mặt nạ thảo dược: Bột nghệ, bột hoàng liên, mật ong giúp kháng viêm, liền sẹo.
• Rửa mặt bằng nước thảo mộc: Lá trà xanh, diếp cá, kim ngân hoa giúp làm sạch da, giảm nhờn.
• Châm cứu, bấm huyệt: Tác động vào huyệt đạo để điều hòa khí huyết, giảm nóng trong.

>> Mời bạn đọc tham khảo thêm bài viết: BN SẠCH MỤN TRỨNG CÁ SAU 2 THÁNG ĐIỀU TRỊ

Kết hợp lối sống lành mạnh để hỗ trợ điều trị

YHCT luôn coi trọng sự hài hòa giữa thân – tâm – môi trường sống. Người bị mụn trứng cá cần:

• Chế độ ăn uống hợp lý:
  • Hạn chế đồ cay, dầu mỡ, rượu bia.
  • Tăng cường rau xanh, hoa quả mát (bí đao, mướp đắng, dưa chuột).
  • Uống đủ nước để thanh lọc cơ thể.
• Sinh hoạt điều độ:
  • Ngủ đủ giấc, tránh thức khuya.
  • Giữ tinh thần thoải mái, giảm căng thẳng.
• Chăm sóc da khoa học:
  • Rửa mặt nhẹ nhàng, không lạm dụng mỹ phẩm.
  • Không nặn mụn tùy tiện để tránh viêm nhiễm, để lại sẹo.

So sánh YHCT và Tây y trong điều trị mụn trứng cá

Tốt nhất, người bệnh nên kết hợp linh hoạt: Tây y trong giai đoạn cấp tính, YHCT trong điều trị lâu dài, phục hồi và phòng ngừa tái phát.

Bạn đọc có vấn đề về Da liễu có thể liên hệ trực tiếp qua Hotline 0789502555 để được hỗ trợ sớm nhất! 

Khi nào nên tìm đến bác sĩ YHCT?

• Mụn trứng cá kéo dài, tái đi tái lại dù đã điều trị nhiều cách.
• Da nổi nhiều mụn viêm, mụn bọc gây đau nhức, ảnh hưởng thẩm mỹ.
• Người có dấu hiệu nóng trong, rối loạn tiêu hóa, mất ngủ, stress kèm theo mụn.

Bác sĩ YHCT sẽ bắt mạch, chẩn đoán thể bệnh cụ thể và đưa ra phác đồ phù hợp cho từng người.

Kết luận

Mụn trứng cá không chỉ là vấn đề da liễu đơn thuần mà còn phản ánh sự mất cân bằng bên trong cơ thể. Điều trị bằng Y học cổ truyền mang lại lợi thế lớn nhờ khả năng tác động từ gốc: thanh nhiệt, giải độc, điều hòa tạng phủ và ngăn ngừa tái phát.

Nếu bạn đang gặp tình trạng mụn trứng cá kéo dài, hãy cân nhắc phương pháp YHCT kết hợp cùng lối sống khoa học để đạt hiệu quả bền vững, vừa cải thiện làn da vừa nâng cao sức khỏe tổng thể.

Nếu như các bạn có câu hỏi gì, vui lòng liên hệ trực tiếp với Phòng Khám Tuệ Y Đường – 166 Nguyễn Xiển. Xin trân trọng cảm ơn!