Lichen phẳng (Lichen planus) là một tình trạng viêm mạn tính ảnh hưởng tới da, niêm mạc, nang tóc và/hoặc đơn vị móng. Trên da, liken phẳng thường xuất hiện dưới dạng các sẩn màu tím, ngứa, phát triển trong vài tuần. Trong miệng, âm đạo và các khu vực khác được bao phủ bởi niêm mạc, liken phẳng hình thành các mảng trắng, đôi khi gây đau rát.
Tỉ lệ mắc bệnh ước tính khoảng dưới 1% trên toàn thế giới bất kể màu da, chủng tộc và nơi cư trú. Nhóm mắc bệnh phổ biến ở độ tuổi từ 40 đến 60, không phân biệt nam nữ và chủng tộc.
Có loại lichen phẳng trên lâm sàng bao gồm như Lichen phẳng da, lichen phẳng niêm mạc, lichen nang lông, lichen phẳng ở móng, lichen phẳng sắc tố và phát ban do thuốc dạng lichen.
Nguyên nhân, triệu chứng, chẩn đoán và điều trị
Nguyên nhân chính xác của căn bệnh này hiện vẫn chưa rõ, nhưng các yếu tố có thể gây khởi phát bệnh bao gồm:
- Do gene
- Sang chấn thể chất và tinh thần
- Tổn thương da, lichen phẳng thường xuất hiện ở những vùng da bị cào gãi nhiều hoặc sau phẫu thuật thường gọi là hiện tượng Koebner
- Do nhiễm virus ví dụ như viêm gan virus C, hay gặp ở một số vùng địa lí nhất định (Nhật Bản và Trung Đông)
- Do dị ứng tiếp xúc hoặc do thuốc (vàng, quinidine, quinine)
- Phản ứng viêm dạng lichen còn được chú ý tới trong bệnh mảnh ghép-vật chủ, một biến chứng của ghép tuỷ xương.
Triệu chứng điển hình của Lichen phẳng
- tổn thương điển hình với sẩn hoặc mảng màu hồng đến tím, ngứa, hình đa giác và bề mặt phẳng, phân bố đối xứng, phổ biến nhất trên nếp gấp của cổ tay, móng, gót chân, thân mình, quy đầu dương vật, niêm mạc miệng và âm đạo nhưng có thể lan rộng.
- Thương tổn xuất hiện lâu ngày bề mặt sẽ có vảy dính hình thành nên những đường màu xám trắng gọi là đường vằn Wickham. Các hình thái lâm sàng của lichen phẳng bao gồm: dạng phì đại, dạng teo, dạng nang lông, dạng vòng, dạng đường, dạng giọt (phát ban), dạng ánh sáng: dạng bóng nước, dạng loét, dạng sắc tố.
- Sang thương vùng màng niêm mạc có thể có những mảng trắng, dạng lưới ren, đáy màu tím trên lưỡi hoặc niêm mạc miệng. Vết trợt và loét gây đau có thể xuất hiện cũng như dạng teo, bóng nước, sắc tố và sẩn. Tổn thương cũng có thể gặp ở kết mạc mắt, âm hộ-âm đạo, dương vật, hậu môn, lưỡi gà, thanh quản và đường tiêu hoá.
- Lichen nang lông xuất hiện là những sẩn ở nang tóc có thể tiến triển gây rụng tóc có sẹo.
- Tổn thương móng như nứt, móng gờ theo đường dọc, mỏng móng có thể đi kèm với biểu hiện da.
Về điều trị, có thể dùng thuốc bôi ngoài da và niêm mạc, điều trị toàn thân, điều trị đồng thời các bệnh khác nếu có. Thuốc thoa có chứa corticoid được xem là chỉ định đầu tay trong điều trị. Tùy theo mức độ nặng nhẹ và vị trí của tổn thương để lựa chọn nhóm thuốc bôi corticoid phù hợp.
Đối với các mảng tổn thương dày, có thể tiêm Triamcinolone acetonide trong thương tổn với liều thấp từ 3 – 10mg/ml, khoảng cách giữa các lần chích là 1 tháng. Đối với các trường hợp nặng, cân nhắc điều trị với corticoid đường toàn thân hoặc metronidazole, retinoid uống. Một số phương pháp điều trị khác bao gồm: Thuốc bôi nhóm ức chế calcineurin, liều thấp methotrexate, liệu pháp ánh sáng…
Các kháng histamine được dùng để chống ngứa cho người bệnh. Ngoài ra có thể kết hợp với các thuốc thoa làm dịu da, giảm ngứa để giúp cải thiện nhanh triệu chứng.
